Łuckie organy od środka
Artykuły

Czy wiesz, ile piszczałek mają łuckie organy, do czego w organach służy cegła i czemu jest owinięta w tapety? Nie? O sekretach instrumentu, umieszczonego w łuckiej katedrze świętych Apostołów Piotra i Pawła, opowiedział organista і organmistrz Piotr Suchocki.

Organy nazywane są królem instrumentów, ponieważ pod względem możliwości brzmieniowych nie mają sobie równych wśród wszystkich instrumentów muzycznych. Są też nazywane instrumentem-orkiestrą, bo potrafią imitować brzmienie drewnianych i blaszanych instrumentów dętych, strunowych i perkusyjnych oraz tych zabytkowych, dawno nieużywanych. Każdemu z tych głosów odpowiada rząd piszczałek – register. Im więcej registrów, tym więcej jest kombinacji brzmieniowych, tym bogatsza jest paleta dźwięków і odpowiednio większe rozmiary samych organów.

Łuckie organy wybudowane przez niemiecką firmę «Ludwig Rohlfing – Мathias Kreienbrink» posiadają 40 registrów і 2680 piszczałek. Mają też złożoną budowę і wymagają szczególnej i systematycznej obsługi. Przy wykonywaniu prac naprawczo-konserwacyjnych tytularny organista kościoła katedralnego Piotr Suchocki opowiedział o niektórych cechach charakterystycznych łuckiego instrumentu.

orgel 01

Ogólny widok łuckich organów

orgel 02

Narzędzia do napraw w pełnej gotowości

«We współczesnych organach powietrze do miecha dostarcza silnik, a stamtąd przez kanały powietrzne (wiatrownice) dociera do każdej piszczałki. A jak było wcześniej, kiedy ludzie nic nie wiedzieli o prądzie elektrycznym? W owym czasie powstało specjalne urządzenie – kalikant: jedna lub więcej osób pompowało powietrze do miechów, а już następnie przez wiatrownice za pomocą innych urządzeń pomocniczych było ono doprowadzane do piszczałek.

Nasze organy posiadają tak zwany elektropneumatyczny system zasilania w powietrze – skomplikowane połączenie różnorodnych elektromagnesów i membran. Każda piszczałka ma swój własny elektromagnes i membranę, które są różnych rozmiarów. Poza tym jest też elektromagnes i membrana, zapewniające zasilane w powietrze całego registru. Czyli takich membran w naszych organach jest około 3 tys. Mogą być skórzane lub polipropylenowe. Skórzane są droższe, ale będą służyć dłużej. Przyjmuje się, że okres eksploatacji skórzanej membrany wynosi 10 lat, następnie trzeba ją wymienić» – opowiada organmistrz.

orgel 03

Tak wygląda cała membrana

orgel 04

Uszkodzona membrana

Na Ukrainie nie ma fabryk produkujących organy, dlatego membrany i inne części zamienne trzeba kupować za granicą. Kiedy przestają funkcjonować, należy je wymienić na nowe. Praca ta jest dość monotonna, szczególnie, gdy trzeba dostać się do membran zamocowanych w trudnodostępnych miejscach instrumentu.

orgel 05

orgel 06

Proces wymiany membrany

Ile potrzeba pieniędzy, by wymienić wszystkie membrany w łuckich organach? Organista się uśmiecha: «Nie chcę sobie nawet wyobrażać. Dzisiaj wymieniliśmy 30 membran. Jeśli jedna kosztuje obecnie od 2 do 5 euro (w zależności do rozmiaru) – a to bez VAT-u, dostawy itp., – koszt wymiany wszystkich będzie niewyobrażalnie wysoki».

Jednak problemy z membranami to nie wszystkie usterki, które mogą wystąpić w tym instrumencie. Jak powiedział Piotr Suchocki, gra na organach zależy od wielu czynników. Na przykład łuckie organy są ulokowane przy oknie, a więc, gdy okno się nagrzewa, powietrze się wysusza. To wpływa na drewniane kanały powietrzne: mogą się rozsychać, na skutek tego przez małe otwory może przedostawać się powietrze. A gdy dojdzie do zaburzenia przepływu powietrza, dźwięk będzie zniekształcony lub zaniknie całkowicie. Takich organów już nie da się nastroić. Dlatego wewnątrz łuckich organów stoją wiadra z wodą, jej zapasy należy okresowo uzupełniać. Za granicą natomiast często montują specjalne urządzenia regulujące wilgotność powietrza (nawilżają je lub osuszają).

orgel 07

Wiadra z wodą wewnątrz organów. Dźwignia kalikanta - za jej pomocą w przeszłości powietrze było pompowane do miecha, teraz robi to silnik

orgel 08

Silnik elektryczny

Jeszcze jednym wrogiem są szkodniki. Kołatki niszczą drewno jako konstrukcyjny element organów – wydrążone przez nie kanaliki mogą powodować wydostawanie się powietrza na zewnątrz.

Na miechach organowych widać jakieś dziwne pakunki. Muzyk wyjaśnia: «Na głównym miechu łuckich organów leżą 44 cegły, na kompensacyjnym – jeszcze 9. Miech ma być obciążony. Specjaliści określają optymalną ilość cegieł dla konkretnych organów».

Pytany, dlaczego cegła jest owinięta w tapety, organista odpowiada: «Cegła pochłania wilgoć i odpowiednio jej ciężar się zwiększa. To zakłóca bilans ciśnienia. Aby do tego nie doszło, owijają ją w tapety. W ten sposób higroskopijność cegły pozostaje na mniej więcej jednakowym poziomie».

orgel 09

Organista poprawia cegłę na miechu kompensacyjnym. Pod nogami – główny miech z 44 cegłami

Zaburzyć jakość dźwięku może pajęczyna, śmieci, nawet kurz. Bywa tak, że zwykła mucha, wpadając do piszczałki organowej, może nawet zmusić ją do zamilknięcia – taką piszczałkę należy wyczyścić i przedmuchać.

orgel 10

Jedna z małych piszczałek organowych

orgel 11

Piotr Suchocki przedmuchuje piszczałkę

A zatem, organy wymagają bardzo dużo uwagi i pracy. «Aby organy zawsze były sprawne, trzeba opiekować się nimi jak małym dzieckiem: dziś zrobisz jedną rzecz, jutro trzeba już na drugą popatrzeć, pojutrze – pojawi się trzeci problem. Organy – to ciągła praca, serwis na bieżąco, codzienna, specjalistyczna pielęgnacja. No cóż? Bez pracy nie ma kołaczy» – podsumował organista.

orgel 12

orgel 13

Piszczałki łuckich organów

orgel 14

Widok ołtarza przez piszczałki

orgel 15

Maestro przy pracy

W rzymskokatolickim kościele katedralnym świętych Apostołów Piotra i Pawła znajdują się dwa instrumenty: wielkie organy (40 registrów, trzy manuały i pedał) і małe (6 registrów, dwa manuały і pedał). Piotr Suchocki okresowo sprawdza stan techniczny, naprawia i stroi organy na Wołyniu: w świątyniach katolickich w Kowlu (15 registrów, dwa manuały і pedał), Dubiszczu (12 registrów, dwa manuały і pedał), Kiwercach (12 registrów, dwa manuały і pedał) i Lubomlu (6 registrów, jeden manuał) oraz organy znajdujące się w dawnym kościele świętego Antoniego, obecnie to Sala Koncertowa Muzyki Organowej i Kameralnej w Równem (42 registry, trzy manuały і pedał). Pod opieką organmistrza pozostają też organy będące daleko od Wołynia: w kościele luterańskim w Odessie (28 registrów, dwa manuały і pedał), w kościołach w Czerniowcach (16 registrów, dwa manuały і pedał) i Iwano Frankowsku (24 registry, dwa manuały і pedał). Należy tez dodać, że Piotr Suchocki razem z organmistrzem Sándorem Schreinerem z Użgorodu pracuje nad renowacją i montażem organów w kościele w Rożyszczach, sprowadzonych do świątyni z Gdańska. Być może, w tym roku na Wołyniu powstaną jeszcze jedne organy. Więc można już wkrótce spodziewać się nowego reportażu.

orgel 16

Piotr Suchocki z Sándorem Schreinerem z Użgorodu pracują nad montażem organów w Rożyszczach

orgel 17

Tak na razie wyglądają organy w Rożyszczach

Tekst i zdjęcia: Anatol OLICH

CZYTAJ TAKŻE:

KRÓL INSTRUMENTÓW I JEGO MISTRZ

W ŁUCKIM KOŚCIELE UCZCZONO PAMIĘĆ JANA PAWŁĄ II

Powiązane publikacje
W Łucku zakończył się charytatywny festiwal organowy
Wydarzenia
13 stycznia w łuckiej katedrze rzymskokatolickiej pw. Świętych Piotra i Pawła odbył się finałowy koncert charytatywnego festiwalu organowego «Boże Narodzenie z Przyjaciółmi Łuckich Organów».
14 stycznia 2024
«Ojczyzna – to odpowiedzialność». Msza w łuckiej katedrze z okazji Święta Niepodległości Polski
Wydarzenia
W dniu Narodowego Święta Niepodległości Polski wołyńscy Polacy modlili się za Ojczyznę.
11 listopada 2023
W Łucku powstanie nowe bractwo
Wydarzenia
Biskup Witalij Skomarowski, ordynariusz diecezji łuckiej, udzielił błogosławieństwa na utworzenie «Bractwa Kurkowego i Rycerskiego Ziemi Wołyńskiej».
09 października 2023
Żywe kamienie łuckiej świątyni
Artykuły
Katolicy, zgodnie z tradycją Kościoła rzymskokatolickiego, uroczyście obchodzą rocznicę konsekracji własnego kościoła, jeśli dokładna data nie jest znana, w ostatnią niedzielę października. Natomiast łuccy wierni nie muszą czekać jeszcze kilku tygodni, gdyż wiadomo, kiedy dokładnie katedra została konsekrowana – odbyło się to 6 października.
07 października 2023
Jan Rutkowski – ostatni powojenny proboszcz w Łucku
Artykuły
Wspólnota katolicka w Łucku ma bogatą, kilkusetletnią historię, tak się jednak złożyło, że obecnie w mieście zachował się tylko jeden grób księdza katolickiego. Pochowany jest w nim ksiądz Jan Rutkowski, ostatni powojenny proboszcz parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła.
14 września 2023
Katolicy w Łucku obchodzili jubileusz swego biskupa
Artykuły
Wierni diecezji łuckiej obchodzili 20. rocznicę święceń biskupich swojego ordynariusza.
07 czerwca 2023
Muzyka organowa w wykonaniu młodych łucczan
Artykuły
W niedzielę, 14 maja, w katedrze rzymskokatolickiej w Łucku odbył się koncert muzyki organowej. Kolejny, lecz jednak wyjątkowy.
14 maja 2023
W Łucku uczczono pamięć ofiar Katynia oraz Katastrofy Smoleńskiej
Wydarzenia
W drugim dniu Świąt Wielkanocnych parafianie rzymskokatolickiej katedry pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Łucku modlili się za ofiary Katynia i Katastrofy Smoleńskiej.
10 kwietnia 2023
Łuck otrzymał kolejny wizerunek cudownego obrazu
Artykuły
W ostatnich dniach 2022 r. ekspozycja Muzeum Ikony Wołyńskiej wzbogaciła się o medalik przedstawiający Matkę Bożą Łucką. O nowym eksponacie, a także o obrazie, na podstawie którego został wykonany, rozmawialiśmy z pracownikiem muzeum Ludmiłą Karpiuk.
16 stycznia 2023