Dziennik Anny Radziwiłłowej z Lubomirskich dostępny w sieci
Wydarzenia

Wojskowe Biuro Historyczne udostępniło na swojej stronie materiały archiwalne dotyczące działalności Armii Krajowej w okresie Powstania Warszawskiego. Jest wśród nich dziennik z pierwszego tygodnia powstania, należący do księżnej Anny Radziwiłłowej.

W opisie dokumentu zamieszczonego na stronie WBH użyto określenia «prawdopodobnie należący do ks. Anny Radziwiłłowej», mimo że był on niejednokrotnie cytowany przez historyków jako «Dziennik z powstania warszawskiego» autorstwa Anny Radziwiłłowej, żony Janusza Radziwiłła, ordynata ołyckiego.

dziennik Radziwillowa 00

To, że dziennik należy do Anny Radziwiłłowej, potwierdza także list jej synowej, księżnej Izabelli Radziwiłłowej, z 1972 r. adresowany do szefa Centralnego Archiwum Wojskowego (obecnie Wojskowe Biuro Historyczne). List ten został udostępniony na stronie WBH jednocześnie z dziennikiem oraz odpisem dziennika wykonanym w 1958 r.

Izabella Radziwiłłowa napisała w nim: «Zwracam się do Pana Pułkownika z uprzejmą prośbą o włączenie danych biograficznych do teczki 57a, znajdującej się w Zespole Armia Krajowa, Powstanie Warszawskie, a zawierającej dziennik mojej teściowej, której pismo dobrze jest mi znane, i które z łatwością rozpoznałam. Autorką dziennika była Anna z Lubomirskich Januszowa Radziwiłłowa, urodzona w Równem dnia 8.10.1881 r. – zmarła w Krasnogorsku koło Moskwy dnia 16.02.1947 r.»

dziennik Radziwillowa 1

Anna Radziwiłłowa pisze o pierwszych dniach powstania, które razem z mężem spędziła w Warszawie w pałacu przy ul. Bielańskiej (obecnie al. Solidarności). Powrócili tu w niedzielę, 30 lipca, z Nieborowa, gdzie mieszkał ich syn Edmund Radziwiłł. Właśnie w tym dniu autorka dziennika dokonała pierwszego wpisu: «Po krótkiej, a ciężkiej decyzji (…) opuszczamy nasz dom Nieborów».

dziennik Radziwillowa 2

1 sierpnia 1944 r., kiedy rozpoczęło się powstanie, Anna Radziwiłłowa zanotowała: «(…) coś czuć w powietrzu». Następnie napisała: «Strzelanina okrutna wszystko w naszej najbliższej okolicy. Jesteśmy zupełnie spokojni choć słyszymy odgłosy wszystkich rodzajów broni».

«Brak chleba, jest mąka, ale niema drożdży, może coś się uda zrobić na kwasie z ciasta» – czytamy wpis z 3 sierpnia. W trudnych czasach powstania, podczas niemieckich bombardowań, kiedy pałac niejednokrotnie trzeba było ratować przed pożarem, o czym też jest wzmianka w dzienniku, Radziwiłłowie udostępniali piwnice budynku jako schron dla okolicznej ludności. Poza tym w ich rezydencji mieszkały rodziny, które na skutek bombardowań straciły dach nad głową. 6 sierpnia księżna zanotowała: «Żyjemy w tłumie nieznanych ludzi».

dziennik Radziwillowa 3

Pod koniec sierpnia Anna i Janusz Radziwiłłowie zostali aresztowani przez Niemców i wkrótce wywiezieni do Berlina. Wypuszczono ich w październiku 1944 r., lecz do pałacu na Bielańskiej nie mogli już wrócić, gdyż został spalony. Zamieszkali w Nieborowie, a następnie Walewicach, gdzie zostali aresztowani przez sowietów i wywiezieni do Moskwy na Łubiankę. Później przetrzymywano ich w Krasnogorsku, tam też Anna Radziwiłłowa zmarła w 1947 r. Janusz Radziwiłł po opuszczeniu sowieckiego więzienia wrócił do Warszawy, gdzie żył skromnie w niewielkim warszawskim mieszkaniu. Zmarł w 1967 r.

Natalia DENYSIUK

Powiązane publikacje
W Dubnie uporządkowano stary polski cmentarz
Wydarzenia
Członkowie Dubieńskiego Towarzystwa Kultury Polskiej oraz parafianie kościoła Świętego Jana Nepomucena po raz kolejny uporządkowali stary polski cmentarz przy ulicy Młyniwskiej w Dubnie.
28 marca 2024
Na uniwersytecie w Łucku otwarto polsko-ukraińską przestrzeń «Okolica»
Wydarzenia
Przestrzeń «Okolica» na Wydziale Filologii i Dziennikarstwa Wołyńskiego Uniwersytetu Narodowego im. Łesi Ukrainki jest zarówno rekreacyjna, jak i edukacyjna. Została uroczyście otwarta 28 marca.
28 marca 2024
Ukazał się nr 6 «Monitora Wołyńskiego»
Wydarzenia
Zapraszamy Państwa na łamy dzisiejszego numeru «Monitora Wołyńskiego». Piszemy w nim m.in. o rodzinnych historiach Władysława Bagińskiego z Równego, mistrzu Wielkiej Brytanii i Australii w szermierce urodzonym na Wołyniu, a także zapraszamy na rozmowę z organmistrzem Sandorem Schreinerem.
28 marca 2024
Sandor Schreiner: «Nie ma dwóch takich samych organów»
Rozmowy
W maju tego roku w kościele Świętego Jana Nepomucena w Dubnie zostaną poświęcone organy. Pierwsze i jak dotąd jedyne w całym obwodzie rówieńskim zainstalowane w latach niepodległości w czynnym kościele katolickim. Budował je organmistrz z Zakarpacia Sandor Schreiner. Proponujemy uwadze Czytelników wywiad z artystą.
27 marca 2024
Letnia szkoła języka, literatury i kultury polskiej na Uniwersytecie Śląskim
Konkursy
Szkoła Języka i Kultury Polskiej na Uniwersytecie Śląskim zaprasza na bezpłatną letnią szkołę w ramach programu Letnie kursy NAWA.
26 marca 2024
ABC kultury polskiej: Reksio i reszta ferajny
Artykuły
Niech podniesie rękę w górę każdy, kto w czasach magicznego dzieciństwa poznał animowaną opowieść zaczynającą się od słów: «Dawno, dawno temu w Krainie Deszczowców zaginął sławny badacz latających żab profesor Baltazar Gąbka. Z Krakowa wyrusza ekspedycja kierowana przez niemniej słynnego podróżnika – Wawelskiego Smoka, któremu w niebezpiecznej wyprawie towarzyszy książęcy kucharz Bartolini Bartłomiej. Ich śladem podąża tajemniczy Don Pedro...»
25 marca 2024
Uporządkowano polski cmentarz wojenny na Wołyniu
Wydarzenia
Tradycją stały się prace przy uporządkowaniu grobów na Polskim Cmentarzu Wojennym w Przebrażu. Teraz miejscowość nazywa się Hajowe. Dwa razy do roku, jesienią i przed Świętami Wielkanocnymi, przyjeżdża tu grupa inicjatywna Stowarzyszenia Kultury Polskiej im. Ewy Felińskiej na Wołyniu.
23 marca 2024
Park jako symfonia. Przy sali organowej w Równem powstanie gotycki ogród
Artykuły
W Równem publiczności zaprezentowano propozycje rozwiązań krajobrazowych i architektonicznych, które mogą zostać zrealizowane w ramach projektu «Gotycki Ogród Sali Organowej». Obejmuje on aranżację przestrzeni kulturalnej przy Sali Muzyki Kameralnej i Organowej Rówieńskiej Filharmonii Obwodowej, dawnym kościele Świętego Antoniego.
23 marca 2024
Zmasowany ostrzał Ukrainy: w nocy uszkodzono 25 gospodarstw domowych na Tarnopolszczyźnie
Wydarzenia
25 prywatnych gospodarstw domowych w kilku hromadach na Tarnopolszczyźnie zostało uszkodzonych podczas zmasowanego ostrzału Ukrainy, który odbył się w nocy z 21 na 22 marca. Poinformowały o tym podczas briefingu władze obwodu tarnopolskiego.
22 marca 2024