Ocaleni od zapomnienia: Alfred Ausobski
Artykuły

Szkicem biograficznym o Alfredzie Ausobskim kontynuujemy cykl artykułów o polskich nauczycielach represjonowanych po 17 września 1939 r., czyli po ustanowieniu na terenie dzisiejszej Zachodniej Ukrainy reżimu sowieckiego.

Alfred Ausobski kierował szkołą w słynnej obecnie poleskiej wsi Krupowe (rejon dąbrowicki w obwodzie rówieńskim), gdzie przez pokolenia są przekazywane tradycje uprawy lnu i tkania półprzezroczystej tkaniny – tzw. poleskiego serpanka (pol. welonu). Najprawdopodobniej uczniami Ausobskiego byli przodkowie słynnych tkaczek krupowskich Niny Rabczewskiej, Ulany Kot i Olgi Prydiuk.

Alfred Ausobski urodził się w 1909 r. we wsi Krakowiec (obecnie obwód lwowski) w wielodzietnej rodzinie Ignacego (ur. w 1873 r.) i Julii (ur. w 1886 r.) Ausobskich. Ignacy Ausobski pracował jako pomocnik maszynisty, Julia wychowywała czterech synów: Grzegorza, Zbigniewa, Franciszka i Alfreda. Na początku II wojny światowej wszyscy, oprócz Alfreda, mieszkali w miasteczku Chyrów (obecnie rejon starosamborski obwodu lwowskiego).

Nie wiemy, kiedy i w jakich okolicznościach młody nauczyciel trafił na Polesie. W Krupowem Alfred ożenił się z nauczycielką Katarzyną c. Stanisława (ur. w 1906 r., nazwisko panieńskie nie jest nam znane). Małżeństwo nie miało dzieci.

W maju 1932 r. Alfred ukończył seminarium nauczycielskie. We wrześniu tegoż roku powołano go do Wojska Polskiego i skierowano do szkoły podchorążych w Przemyślu, po ukończeniu której w 1933 r. trafił do 6. Pułku Strzelców. Z wojska został zwolniony we wrześniu 1933 r.

Jako rezerwista Wojska Polskiego Alfred Ausobski co dwa lata uczestniczył w szkoleniach wojskowych, a w 1936 r. otrzymał stopień podporucznika rezerwy.

Sierpień 1939 r. dla wielu rezerwistów oznaczał początek mobilizacji. Alfred został przydzielony do 50 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych stacjonującego w Kowlu. Do jednostki przybył 31 sierpnia, a 4 września pułk wyruszył do Włodzimierca, by budować fortyfikacje obronne. Żołnierze zostali zakwaterowani w miejscowych koszarach.

18 września, kiedy do Włodzimierca zbliżały się jednostki Armii Czerwonej, dowództwo pułku otrzymało rozkaz wycofania się w kierunku Bugu. W pobliskim lesie, oddalonym 8 km od miasteczka, dowódca wydał rozkaz, by złożyć broń i rozejść się. Po rozwiązaniu pułku Ausobski powrócił do Krupowego.

Po ustanowieniu władzy sowieckiej kontynuował pracę w szkole na stanowisku dyrektora. Niejednokrotnie wspominaliśmy wcześniej, że wiosną 1940 r. funkcjonariusze radzieccy zaczęli represje wobec pedagogów. 10 kwietnia 1940 r. aresztowano również Alfreda Ausobskiego.

Ausobski 1

W aktach śledztwa przechowywanych obecnie w Państwowym Archiwum Obwodu Rówieńskiego są dwa protokoły przesłuchania więźnia: pierwszy został sporządzony 3 maja 1940 r. (prawie miesiąc po aresztowaniu), następny – 3 czerwca w tegoż roku.

Powodem aresztowania Ausobskiego mógł być raport inspektora rejonowego oddziału edukacji Wasyla Prytułenki. Twierdził on, że osobiście w czasie inspekcji szkoły w Krupowem widział, że na odwrotnej stronie portretu Lenina był wizerunek Józefa Piłsudskiego. Dyrektora szkoły oskarżono o to, że «nie zniszczył portretów polskich wodzów». Ponadto inspektor twierdził, że Ausobski narzekał na rozmiar wynagrodzenia, którego «zaledwie starcza na kupno dwóch kostek mydła». Te wypowiedzi kierownika szkoły funkcjonariusze radzieccy potraktowali jako propagandę antyradziecką.

Ausobski 2

Sam aresztowany przekonywał śledczych, że nie trzymał portretów polskich przywódców ani u siebie w domu, ani w szkole. Jeśli chodzi o zarobki, zaznaczył, że załatwiając sprawy w rejonowym oddziale edukacji chciał tylko wyjaśnić, dlaczego mając 32 godziny w tygodniu otrzymuje pensję za 24.

Rodzina Ausobskich, która utrzymywała się wyłącznie z pensji, nie posiadała gospodarstwa, roli i własnego mieszkania, prawdopodobnie cierpiała biedę, dlatego postępowanie Alfreda było absolutnie zrozumiałe.

Ausobski 3

Świadkami w sprawie Alfreda Ausobskiego byli: prezes rady wiejskiej Iwan Szeremeta, mieszkańcy wsi – Wasyl Herasymczuk, Opanas Pinczuk, Hryhorij Derkacz, oraz kowal Icko Karaś. Jednogłośnie stwierdzili, że Alfred Ausobski nigdy nie ukrywał, że jest oficerem Wojska Polskiego, jednak po ustanowieniu władzy radzieckiej w żaden sposób nie deklarował się jako wróg i nie prowadził propagandy antyradzieckiej.

Zaświadczenie o rejestracji w grupie operacyjnej NKWD w Sarnach, zachowane w aktach śledztwa Alfreda Ausobskiego, potwierdza, że wykonywał wszystkie rozporządzenia tymczasowych organów władzy radzieckiej i do aresztowania regularnie stawiał się w rejonowym oddziale NKWD. Być może aresztowano go akurat w czasie kolejnej wizyty, ponieważ według dokumentów po raz ostatni stawił się akurat 10 kwietnia 1940 r.

Ausobski 4

Ausobski 5

31 lipca 1940 r. śledczy NKWD w obwodzie rówieńskim Polner zawiesił śledztwo w sprawie Alfreda Ausobskiego. 1 sierpnia 1940 r. bohater tego tekstu wyszedł z rówieńskiego więzienia NKWD. Dalszy jego los nie jest nam znany.

Tetiana SAMSONIUK

P. S.: Materiały rubryki «Ocaleni od zapomnienia» zostały opracowane przez Tetianę Samsoniuk na podstawie akt radzieckich organów ścigania, przechowywanych w Państwowym Archiwum Obwodu Rówieńskiego, w zbiorach Zarządu KGB Ukraińskiej SRR w Obwodzie Rówieńskim (1919–1957) oraz w Archiwum Zarządu Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Będziemy wdzięczni, jeżeli odezwą się Czytelnicy, krewni lub bliscy bohaterów naszej rubryki, którzy posiadają o nich dodatkowe informacje.

CZYTAJ TAKŻE:

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: FELIKS SĘCZKOWSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JULIAN KRÓL

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: MICHAŁ MICKIEWICZ

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: STANISŁAW CAŁA

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JAN JUCZEWSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JEWLAMPIJ HRYHORJEW

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: WALERIAN ŚLIWIŃSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: NINA OSSOWSKA

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: OLIMPIUSZ MAZUR

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: MECHEL GLASS

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: ALEKSANDER ZGLINICKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: EDWARD CHLEBIK

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: TADEUSZ ŚCIWIARSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: CZESŁAW BOGDANOWICZ

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: WACŁAWA CAŁOWA

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: MARIAN STAWIARZ 

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: MYKOŁA PRYSIAŻNIUK

 

Powiązane publikacje
Represje wobec wołyńskich Polaków: Współpracownik wywiadu wojskowego
Artykuły
W zespole 4666 Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego znajdują się sprawy przeciwko polskim oficerom wojskowym. Ponieważ służba w wojsku nie jest sama w sobie przestępstwem, sowieccy funkcjonariusze oskarżali żołnierzy o działalność kontrrewolucyjną, aby stworzyć pozory legalności.
27 lutego 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Maniewicki wyzyskiwacz
Artykuły
Najliczniejszą grupę Polaków aresztowanych za pierwszych sowietów, tj. w latach 1939–1941, stanowili policjanci, konfidenci policji i urzędnicy. Wśród zatrzymanych byli jednak także przedstawiciele bogatszych warstw społeczeństwa.
13 lutego 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Policjanci z Poddębiec oraz ich konfidenci
Artykuły
Kontynuując temat aresztowanych funkcjonariuszy policji, proponujemy uwadze Czytelników przegląd spraw karnych z zasobu Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego przeciwko policjantom ze wsi Poddębce koło Łucka, a także przeciwko jednemu z tajnych współpracowników policji.
16 stycznia 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Policjanci, wrogowie władzy sowieckiej
Artykuły
17 września 1939 r. Związek Sowiecki bez wypowiedzenia wojny zaatakował Polskę, która desperacko broniła się przed armią III Rzeszy. Przez okupowane przez sowietów terytoria, w tym na Wołyniu, przetoczyła się fala represji, których pierwszymi ofiarami stały się osoby będące potencjalnym zagrożeniem dla nowych gospodarzy. Dużą grupę aresztowanych stanowili funkcjonariusze policji.
04 stycznia 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Sprawa o przekroczenie granicy
Artykuły
Wśród licznych spraw karnych przeciwko Polakom oskarżonym o działalność kontrrewolucyjną, której w większości przypadków nie prowadzono, zdarzają się również inne przestępstwa. Jedna z takich spraw dotyczy mieszkańców Kowla, którzy zostali zatrzymani podczas nielegalnego przekraczania granicy.
12 grudnia 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: Dalsze ich losy nie są znane
Artykuły
Sprawa karna, jeżeli w chwili jej zakończenia oskarżony jeszcze żył, najczęściej nie zawiera informacji o jego dalszych losach. Jednakże wyrok pozbawienia wolności nie powinien stać się wyrokiem zapomnienia.
30 listopada 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: Śmierć w więzieniu
Artykuły
W poprzednim numerze «Monitora Wołyńskiego» pisaliśmy o losach represjonowanych Polaków, których akta zostały niedawno opublikowane przez Archiwum Państwowe Obwodu Wołyńskiego. W dalszym ciągu przybliżamy czytelnikom ich losy.
16 listopada 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: «Skierować do łagru»
Artykuły
Archiwum Państwowe Obwodu Wołyńskiego (ДАВО) udostępniło kolejne sprawy karne z wcześniej utajnionego zespołu archiwalnego. Są wśród nich także sprawy wszczęte przeciwko mieszkańcom Wołynia narodowości polskiej.
31 października 2023
Edward Chlebik, nauczyciel z Niwecka: ciąg dalszy historii
Artykuły
«Z wielkim zainteresowaniem przeczytaliśmy artykuł pod tytułem «Ocaleni od zapomnienia: Edward Chlebik». Nazywam się Zofia Chilvers, dawniej Chlebik, a moim dziadkiem był Edward Chlebik» – tak zaczyna się mail do redakcji «Monitora Wołyńskiego», dzięki któremu poznaliśmy dalsze losy jeszcze jednego bohatera rubryki «Ocaleni od zapomnienia».
28 września 2023