Ocaleni od zapomnienia: Władysław Drozd
Artykuły

W cyklu publikacji o polskich nauczycielach represjonowanych przez władze sowieckie w latach 1939–1941 proponujemy Czytelnikom «Monitora Wołyńskiego» szkic biograficzny o Władysławie Droździe, nauczycielu z Równego.

Władysław Drozd urodził się 22 maja 1901 r. we wsi Maksymowice (obecnie rejon Samborski w obwodzie lwowskim).

W aktach śledztwa nie ma informacji o jego rodzicach, dowiadujemy się natomiast, że Władysław miał trzech braci: Jana (ur. w 1905 r.), który w czasie prowadzenia przez funkcjonariuszy NKWD postępowania wobec Władysława mieszkał w rejonie rohatyńskim w obwodzie stanisławowskim, Bronisława (ur. w 1907 r.) mieszkającego wówczas w Sanoku i Józefa (ur. w 1916 r.) zamieszkałego w Samborze.

W latach 1918–1922 Władysław Drozd uczył się w Samborskim Seminarium Nauczycielskim.

Do Równego przeprowadził się w 1931 r. ze wsi Berehy w gminie Młynów w powiecie dubieńskim, gdzie był kierownikiem szkoły podstawowej (obecnie rejon młynowski w obwodzie rówieńskim).

W Równem Władysław Drozd mieszkał przy ulicy Szarej 15. Razem z żoną Stanisławą (c. Piotra, ur. w 1905 r. we wsi Rudka w powiecie dubieńskim, obecnie rejon demidowski) miał dwie córki – Helenę (ur. w 1924 r.) i Barbarę (ur. w 1937 r.). Po ustanowieniu radzieckiej władzy pracował jako nauczyciel języka ukraińskiego w szkołach nr 9 i nr 13. W aktach śledztwa nie ma wiadomości o tym, w której z rówieńskich szkół pracował do września 1939 r.

22 marca 1940 r. Władysław Drozd trafił do więzienia NKWD w Równem. Podobnie jak wielu innych, został aresztowany na skutek donosu. Akt oskarżenia brzmi następująco: «Oddział nr 3 Zarządu Państwowego Bezpieczeństwa NKWD w Obwodzie Rówieńskim otrzymał informację o tym, że nauczyciel szkoły nr 9 w Równem Władysław Drozd s. Jana prowadzi defetystyczną agitację kontrrewolucyjną przeciw układowi istniejącemu w ZSRR i wie o istnieniu kontrrewolucyjnej podziemnej organizacji powstańców…»

W czasie rewizji w mieszkaniu, przed aresztowaniem Władysława, jego żona Stanisława próbowała zniszczyć kartkę z odręcznie napisanym tekstem. Funkcjonariusze NKWD zauważyli to i wyrwali z jej rąk podartą już kartkę. Zawartość tekstu określili jako «kontrrewolucyjno-nacjonalistyczną». Później podczas przesłuchania Stanisława powiedziała, że rękopis otrzymała od nauczycielki Roberty Chłyndowskiej (w niektórych dokumentach jej nazwisko zostało zapisane jako Chłynowska). Było to wezwanie do Polaków, aby nie tracili nadziei na to, że Polska już niedługo odzyska niepodległość. Na pytanie śledczego, w jakim celu Roberta Chłyndowska dała jej ten dokument, Stanisława odpowiedziała: «Osobiście poprosiłam Chłyndowską o to, żeby dała mi ten dokument jako pamiątkę o Polsce».

Według kierownika części gospodarczej szkoły nr 9 Mikołaja Żolego, który był świadkiem w sprawie Władysława Drozda, aresztowany nadużywał alkoholu, zdarzało się, że nietrzeźwy przychodził na lekcje. Podczas spotkań ze znajomymi, m.in. Władysławem Krzesajem i Romanem Nowickim w piwnicy Gdala na rogu ulic Stalina i Kolejowej, Władysław niejednokrotnie dyskutował na temat sytuacji politycznej w regionie po ustanowieniu władzy radzieckiej. Całkowicie nieostrożna była jego rozmowa z Mikołajem Żolim 9 marca 1940 r., w której rzekomo żartobliwie powiedział mu, że przyjeżdżał do niego jakiś pan z Warszawy i jakoby rozmawiali na temat działalności podziemnej polskiej organizacji antyradzieckiej.

To spotkanie, potwierdzone w zeznaniach Mikołaja Żolego, stało się podstawą do aktu oskarżenia z dnia 15 września 1940 r. Podano w nim, że Władysław Drozd był uczestnikiem kontrrewolucyjnej organizacji podziemnej, rozpowszechniał wśród ludności pogłoski o istnieniu tej organizacji i przechowywał kontrrewolucyjny dokument o treści nacjonalistycznej.

Drozd1

Podczas przesłuchań Władysława z jego ust padły nazwiska Stanisławy Drozd c. Piotra i Marii Roberty Chlindowskiej c. Jana (ur. w 1905 r.) Obie kobiety uznano za osoby zaangażowane w działalność organizacji podziemnej i wobec nich zostało wszczęte osobne śledztwo.

Decyzją Kolegium Specjalnego NKWD ZSRR z dnia 7 kwietnia 1941 r. Władysław Drozd został skazany z art. 54-2, 54-11 КК USRR na pięć lat obozów pracy. Karę odbywał w obozie «Siewpieczłag».

 

Drozd2

Według postanowienia Prokuratury Obwodu Rówieńskiego z dnia 3 stycznia 1990 r. Władysław Drozd został zrehabilitowany. Jego dalsze losy nie są nam znane.

Tetiana SAMSONIUK

P. S.: Materiały rubryki «Ocaleni od zapomnienia» zostały opracowane przez Tetianę Samsoniuk na podstawie akt radzieckich organów ścigania, przechowywanych w Państwowym Archiwum Obwodu Rówieńskiego, w zbiorach Zarządu KGB Ukraińskiej SRR w Obwodzie Rówieńskim (1919–1957) oraz w Archiwum Zarządu Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Będziemy wdzięczni, jeżeli odezwą się Czytelnicy, krewni lub bliscy bohaterów naszej rubryki, którzy posiadają o nich dodatkowe informacje.

CZYTAJ TAKŻE:

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JÓZEF HERDUŚ

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: GLIB NICKIEWICZ

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: EUGENIUSZ BYLINA

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: MAGDALENA DZIERŻAK

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: STANISŁAW OSTROWSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JAN KRÓL

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: ALFRED AUSOBSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: FELIKS SĘCZKOWSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JULIAN KRÓL

Powiązane publikacje
Represje wobec wołyńskich Polaków: Współpracownik wywiadu wojskowego
Artykuły
W zespole 4666 Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego znajdują się sprawy przeciwko polskim oficerom wojskowym. Ponieważ służba w wojsku nie jest sama w sobie przestępstwem, sowieccy funkcjonariusze oskarżali żołnierzy o działalność kontrrewolucyjną, aby stworzyć pozory legalności.
27 lutego 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Maniewicki wyzyskiwacz
Artykuły
Najliczniejszą grupę Polaków aresztowanych za pierwszych sowietów, tj. w latach 1939–1941, stanowili policjanci, konfidenci policji i urzędnicy. Wśród zatrzymanych byli jednak także przedstawiciele bogatszych warstw społeczeństwa.
13 lutego 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Policjanci z Poddębiec oraz ich konfidenci
Artykuły
Kontynuując temat aresztowanych funkcjonariuszy policji, proponujemy uwadze Czytelników przegląd spraw karnych z zasobu Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego przeciwko policjantom ze wsi Poddębce koło Łucka, a także przeciwko jednemu z tajnych współpracowników policji.
16 stycznia 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Policjanci, wrogowie władzy sowieckiej
Artykuły
17 września 1939 r. Związek Sowiecki bez wypowiedzenia wojny zaatakował Polskę, która desperacko broniła się przed armią III Rzeszy. Przez okupowane przez sowietów terytoria, w tym na Wołyniu, przetoczyła się fala represji, których pierwszymi ofiarami stały się osoby będące potencjalnym zagrożeniem dla nowych gospodarzy. Dużą grupę aresztowanych stanowili funkcjonariusze policji.
04 stycznia 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Sprawa o przekroczenie granicy
Artykuły
Wśród licznych spraw karnych przeciwko Polakom oskarżonym o działalność kontrrewolucyjną, której w większości przypadków nie prowadzono, zdarzają się również inne przestępstwa. Jedna z takich spraw dotyczy mieszkańców Kowla, którzy zostali zatrzymani podczas nielegalnego przekraczania granicy.
12 grudnia 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: Dalsze ich losy nie są znane
Artykuły
Sprawa karna, jeżeli w chwili jej zakończenia oskarżony jeszcze żył, najczęściej nie zawiera informacji o jego dalszych losach. Jednakże wyrok pozbawienia wolności nie powinien stać się wyrokiem zapomnienia.
30 listopada 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: Śmierć w więzieniu
Artykuły
W poprzednim numerze «Monitora Wołyńskiego» pisaliśmy o losach represjonowanych Polaków, których akta zostały niedawno opublikowane przez Archiwum Państwowe Obwodu Wołyńskiego. W dalszym ciągu przybliżamy czytelnikom ich losy.
16 listopada 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: «Skierować do łagru»
Artykuły
Archiwum Państwowe Obwodu Wołyńskiego (ДАВО) udostępniło kolejne sprawy karne z wcześniej utajnionego zespołu archiwalnego. Są wśród nich także sprawy wszczęte przeciwko mieszkańcom Wołynia narodowości polskiej.
31 października 2023
Edward Chlebik, nauczyciel z Niwecka: ciąg dalszy historii
Artykuły
«Z wielkim zainteresowaniem przeczytaliśmy artykuł pod tytułem «Ocaleni od zapomnienia: Edward Chlebik». Nazywam się Zofia Chilvers, dawniej Chlebik, a moim dziadkiem był Edward Chlebik» – tak zaczyna się mail do redakcji «Monitora Wołyńskiego», dzięki któremu poznaliśmy dalsze losy jeszcze jednego bohatera rubryki «Ocaleni od zapomnienia».
28 września 2023