Książkę «Jeńcy września 1939» zaprezentowano w Centrum Edukacyjnym IPN w Warszawie
Artykuły

W Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki «Przystanek Historia» w Warszawie odbyła się promocja książki dr Tetiany Samsoniuk «Jeńcy września 1939».

Tetiana Samsoniuk przyjechała do Warszawy razem z redaktorką książki «Jeńcy września 1939» Natalią Denysiuk na zaproszenie Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Prezentację, która odbyła się 11 października na «Przystanku Historia», poprzedzało spotkanie z pracownikami Archiwum IPN oraz zapoznanie się z działalnością Centrum Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej, z zasobem kartotecznym i dokumentacją poświęconą II wojnie światowej.

 

Jency1939fotKatarzynaAdamow 1

 

 

Jency1939fotKatarzynaAdamow 2

 

Prezentację książki «Jeńcy września 1939» poprowadził dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN Adam Hlebowicz. Wzięli w niej udział: autorka książki dr Tetiana Samsoniuk, zastępca redaktora naczelnego dwutygodnika «Monitor Wołyński» dr Natalia Denysiuk, Barbara Raszczyk – bliska osoba Karola Bielakowa, jednego z bohaterów książki oraz dziennikarz Polskiego Radia Krzysztof Renik. Na sali byli także obecni: Mykoła Jarmoluk – Radca Ambasady Ukrainy w Polsce, Beata Brzywczy – Konsul Generalny RP w Łucku w latach 2013–2016, Jadwiga Demczuk – korektor książki, nauczyciel delegowany przez ORPEG do Łucka w latach 2011–2017, pracownicy IPN i Ośrodka Karta, krewni osób represjonowanych, o których Tetiana Samsoniuk pisze w «Monitorze Wołyńskim», oraz osoby zainteresowane tematem.

 

Jency1939fotKatarzynaAdamow 14

 

Publikacja przedstawia losy polskich jeńców wojennych, którzy trafili do niewoli sowieckiej we wrześniu 1939 r. Szkice biograficzne uzupełniają materiały archiwalne, dokumenty i zdjęcia skonfiskowane jeńcom wojennym podczas aresztowań odbywających się w placówkach obozowych Budowy nr 1 NKWD. Część biogramów zawiera informacje o dalszych losach jeńców, udzielone przez ich krewnych i bliskich.

«Zaczynając swoje badania naukowe metodycznie przestudiowałam akta NKWD, przekazane do Państwowego Archiwum Obwodu Rówieńskiego. Dotyczyły one sowieckich represji w latach 1939–1941 wobec przedstawicieli różnych grup narodowościowych. Większość z nich stanowiły sprawy karne dotyczące Polaków» – powiedziała Tetiana Samsoniuk. To przykuło jej uwagę, napisała więc pracę doktorską pt. «Polacy Rówieńszczyzny w warunkach stanowienia sowieckiego reżimu totalitarnego (1939–1941)». Podkreśliła, że szkice biograficzne opracowała mając na celu zaprezentowanie tematu przez pryzmat losów konkretnych ludzi, a nie w oparciu tylko i wyłącznie o dane statystyczne.

Tetiana Samsoniuk, wieloletni pracownik Państwowego Archiwum w Obwodzie Rówieńskim, od kilku dni jest kierownikiem ds. naukowych w Rówieńskim Muzeum Krajoznawczym. Prowadząc badania naukowe opracowała ona ok. 1 tys. akt dotyczących represjonowanych Polaków. Pytana o liczbę i dostępność dokumentów sowieckich organów ścigania w ukraińskich archiwach powiedziała: «W latach 90. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy rozpoczęła przekazywanie spraw karnych dotyczących osób represjonowanych obwodowym archiwom, ale wkrótce proces ten został wstrzymany. Obecnie część akt NKWD znajduje się w obwodowych archiwach, pozostała część w archiwach SBU. W zbiorach Archiwum w Równem przechowywanych jest ok. 6 tys. spraw karnych, dotyczących przedstawicieli różnych narodowości. Większość akt sowieckich organów represyjnych znajduje się w Archiwum SBU». Tetiana Samsoniuk podkreśliła także, że wszystkie sprawy kryminalne, dotyczące osób zrehabilitowanych, zarówno w Archiwum SBU, jak i we wszystkich obwodowych archiwach, są otwarte dla badaczy i dla krewnych osób represjonowanych.

Adam Hlebowicz zwrócił uwagę na to, że w obozach jenieckich przebywali przedstawiciele różnych narodowości. Dzięki książce dowiadujemy się, że jeńcy niejednokrotnie byli skonfliktowani, ale też, jak w przypadku Henryka Markowskiego, jednego z bohaterów książki, dochodziło do współpracy np. między Polakami i Ukraińcami, którzy mieli wspólnego wroga – ZSRR. Ciekawe jest także to, że Henryk Markowski został oskarżony o «kontrrewolucyjną działalność nacjonalistyczną», celem której była «walka przeciwko władzy radzieckiej oraz utworzenie ukraińskiego nacjonalistycznego państwa».

«Do dalszego odkrywania historii osób represjonowanych motywują mnie listy od krewnych bohaterów moich tekstów» – powiedziała autorka. Pierwszy taki list wiosną 2015 r. napisała Barbara Raszczyk z Kolna, która udostępniła dla publikacji kopie odznaczeń i zdjęć z albumu Karola Bielakowa. Tym razem odznaczenia i album można było zobaczyć w «Przystanku Historia», ponieważ Barbara Raszczyk przywiozła je ze sobą. Opowiedziała również o losach Karola Bielakowa i jego żony Marii, która była nianią i członkiem rodziny pani Barbary, a także podzieliła się wiedzą o tym, jak trafiła na tekst o Karolu Bielakowie, opublikowany na łamach MW.

 

Jency1939fotKatarzynaAdamow 24

 

O swoich poszukiwaniach opowiedzieli także obecni na prezentacji Zygmunt Wirpsza i Przemysław Zaleski – krewni działaczy Związku Walki Zbrojnej na Rówieńszczyźnie Olgierda Wirpszy i Piusa Zaleskiego, skazanych przez NKWD na sowieckie łagry, o których Tetiana Samsoniuk pisze na łamach MW w cyklu o I konspiracji na Rówieńszczyźnie.

 

Jency1939fotKatarzynaAdamow 29

 

 

Jency1939fotKatarzynaAdamow 27

 

W trakcie prezentacji padły także pytania m.in. o miejsca pochówku więźniów NKWD rozstrzelanych w Równem oraz o losy jeńców wojennych po rozpoczęciu wojny niemiecko-sowieckiej. Jeśli chodzi o miejsca pochówku w Równem, to niestety do dziś nie zostały one odnalezione. Natomiast autorce udało się dotrzeć do dokumentu, z którego wynika, że Rówieński Obóz Jeniecki dla Żołnierzy Wojska Polskiego Budowy nr 1 NKWD 28 czerwca został ewakuowany do Starobielska, a następnie przekazany przedstawicielom polskich władz na mocy Układu Sikorski-Majski.

Mykoła Jarmoluk, Radca Ambasady Ukrainy w Polsce, podkreślił, jak ważne dla obu narodów są badania naukowe prowadzone przez Tetianę Samsoniuk.

 

Jency1939fotKatarzynaAdamow 10

 

«Za tą książką stoją ludzie – pracownicy redakcji «Monitora Wołyńskiego» – podkreślił Krzysztof Renik, który wcześniej, po wizycie w Łucku i Równem, zaprezentował książkę na antenie Polskiego Radia. Publikacja «Jeńcy września 1939» została przygotowana do druku przez zespół redakcyjny «Monitora Wołyńskiego» dzięki wsparciu finansowemu Konsulatu Generalnego RP w Łucku i Fundacji Wolność i Demokracja. Na łamach MW Tetiana Samsoniuk od grudnia 2014 r. prowadzi rubrykę «Ocaleni od zapomnienia» przedstawiającą losy Polaków, którzy doznali sowieckich represji w latach 1939 –1941. Do tej pory w rubryce ukazało się ok. 90 szkiców biograficznych przedstawiających losy represjonowanych nauczycieli, lekarzy, jeńców wojennych, działaczy Związku Walki Zbrojnej na Rówieńszczyźnie. Obecnie autorka, wspólnie z redakcją «Monitora Wołyńskiego», przygotowuje do druku kolejną książkę złożoną ze szkiców biograficznych prezentujących losy działaczy I konspiracji na Rówieńszczyźnie.

Książkę «Jeńcy września 1939» można pobrać bezpłatnie w formacie pdf.

Natalia DENYSIUK

Fot. Katarzyna ADAMÓW, IPN

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

Powiązane publikacje
Ukazał się nr 6 «Monitora Wołyńskiego»
Wydarzenia
Zapraszamy Państwa na łamy dzisiejszego numeru «Monitora Wołyńskiego». Piszemy w nim m.in. o rodzinnych historiach Władysława Bagińskiego z Równego, mistrzu Wielkiej Brytanii i Australii w szermierce urodzonym na Wołyniu, a także zapraszamy na rozmowę z organmistrzem Sandorem Schreinerem.
28 marca 2024
Ukazał się nr 5 «Monitora Wołyńskiego»
Wydarzenia
W dzisiejszym numerze «Monitora Wołyńskiego» piszemy o współpracy bractwa kozackiego z Łucka oraz kurkowego z Tucholi, świadomych seniorach z Równego i Łucka, zmianie zasad pobytu obywateli RP na Ukrainie oraz wydarzeniach w polskich organizacjach.
14 marca 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Współpracownik wywiadu wojskowego
Artykuły
W zespole 4666 Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego znajdują się sprawy przeciwko polskim oficerom wojskowym. Ponieważ służba w wojsku nie jest sama w sobie przestępstwem, sowieccy funkcjonariusze oskarżali żołnierzy o działalność kontrrewolucyjną, aby stworzyć pozory legalności.
27 lutego 2024
Ukazał się nr 4 «Monitora Wołyńskiego»
Wydarzenia
W dzisiejszym numerze «Monitora Wołyńskiego» piszemy m.in. o 10. rocznicy rosyjsko-ukraińskiej wojny, rodzinnych historiach Ludmyły Płotnikowej z Łucka oraz chełmskich obchodach 25-lecia Towarzystwa Kultury Polskiej im. Tadeusza Kościuszki.
22 lutego 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Maniewicki wyzyskiwacz
Artykuły
Najliczniejszą grupę Polaków aresztowanych za pierwszych sowietów, tj. w latach 1939–1941, stanowili policjanci, konfidenci policji i urzędnicy. Wśród zatrzymanych byli jednak także przedstawiciele bogatszych warstw społeczeństwa.
13 lutego 2024
Ukazał się nr 3 «Monitora Wołyńskiego»
Wydarzenia
Wśród tematów dzisiejszego numeru «Monitora Wołyńskiego» jest opieka nad zabytkami, rodzinne historie 96-letniej Leokadii Trusz z Łucka, losy właściciela dóbr w Okońsku Kazimierza Twarowskiego oraz wspólne projekty.
08 lutego 2024
Ukazał się nr 2 «Monitora Wołyńskiego»
Wydarzenia
W dzisiejszym numerze «Monitora Wołyńskiego» piszemy o pomocy humanitarnej dla Polaków na Ukrainie, żołnierzy i przesiedleńców, rodzinnych historiach Eduarda Pereca ze Zbaraża, maniewickich cmentarzach, Janie Fitzkem i Alojzym Felińskim, a także zwycięstwie duetu z Dubna na festiwalu w Będzinie.
25 stycznia 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Policjanci z Poddębiec oraz ich konfidenci
Artykuły
Kontynuując temat aresztowanych funkcjonariuszy policji, proponujemy uwadze Czytelników przegląd spraw karnych z zasobu Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego przeciwko policjantom ze wsi Poddębce koło Łucka, a także przeciwko jednemu z tajnych współpracowników policji.
16 stycznia 2024
Ukazał się nr 1 «Monitora Wołyńskiego»
Wydarzenia
Zapraszamy Państwa na łamy dzisiejszego numeru «Monitora Wołyńskiego». Piszemy w nim m.in. o świętach Bożego Narodzenia w polskich organizacjach, o wsparciu otrzymanym przez nie w okresie świątecznym oraz o pamiętnikach Ewy Felińskiej. Zapraszamy również na rozmowę ze scenarzystką filmu «Szczedryk» Ksenią Zastawską.
11 stycznia 2024