Istnieje jeszcze jeden podolski obraz ściśle związany z Wołyniem. Jego los jest zaskakująco podobny do dziejów Matki Bożej Latyczowskiej.
Wieś Tarnoruda, zgodnie z obecnym podziałem administracyjnym, znajduje się w rejonie wołoczyskim w obwodzie chmielnickim. Osiedle, według niektórych źródeł, zostało założone w 1404 r. Warto zaznaczyć, że Tarnoruda jest miejscowością osobliwą. Wyjątkowość powoduje to, że przez środek wsi płynie rzeka Zbrucz. Tak się złożyło, że Zbrucz stał się nie tylko naturalną, ale i polityczną barierą między częściami wsi. Już podczas pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej (1772 r.) wschodnia, większa część wsi włączona została do Rosji, a zachodnia – do Austrii. W ten sposób mieszkańcy jednej wsi zostali obywatelami różnych krajów. Podobnie po traktacie pokojowym w Rydze (1921) wschodnia część wsi stała się częścią Ukraińskiej SRR w granicach Związku Radzieckiego, a zachodnia część – Rzeczypospolitej Polskiej. Nie mogło to nie odbić się na mieszkańcach Tarnorudy. Nawet teraz, u schyłku trzeciej dekady od odzyskania niepodległości przez Ukrainę, mieszkańcy różnych części wsi są odmienni mentalnie i mają wobec siebie różne uprzedzenia.
Nie będziemy jednak omawiać dawnej historii wsi, ale przeniesiemy się do 1643 r., kiedy to Seniawscy zbudowali tu murowany kościół na miejscu starego drewnianego kościółka.
Kościół w Tarnorudzie. Drzeworyt 1861 r., Public domain
W ołtarzu głównym tego kościoła znajdował się obraz Pana Jezusa Miłosiernego Tarnorudzkiego. Istnieje kilka legend na temat jego pojawienia się w Tarnorudzie. Jedna z nich opowiada, że Andrzej z Rypna znalazł ikonę podczas polowania na wzgórzu koło Tarnorudy i zabrał ją do domu. Ale ikona zniknęła i pojawiła się ponownie w miejscu, w którym została znaleziona. Wtedy podjęto decyzję zbudowania tam kaplicy. Inne legendy głoszą, że obraz był domową ikoną rodziny Dunin-Borkowskich, a następnie rodziny Gieżewskich. Od samego początku słynął z cudów, dlatego później został przeniesiony do tarnorudzkiego kościoła. Jednak wszystko to oczywiście tylko legendy, których nie da się ani potwierdzić, ani im zaprzeczyć.
Obraz Pana Jezusa Tarnorudzkiego. Miedzioryt, koniec ХІХ w. Public domain
Naukowcy datują ikonę na początek XVII wieku. Namalowana jest na płótnie 70x54 cm, przedstawia Jezusa, Króla Cierpiącego, w koronie cierniowej. W 1773 r. na płótno nałożono srebrną pozłoconą szatę. Całkowicie zakrywa tło, pomijając jedynie głowę, ciało i ręce Chrystusa. W dolnej części na szarfie ze srebrnej blachy wygrawerowano napis: «Lud się do Ciebie w potrzebach ucieka, Jezu, od Ciebie miłosierdzia czeka. Roku 1773». Pod szarfą znajdował się jeszcze jeden napis wykonany wcześniej, którego niestety nie da się odczytać.
Obraz Pana Jezusa Tarnorudzkiego. Zdjęcie współczesne
Obraz słynął z cudów, dlatego masowo przybywali do niego pielgrzymi z całego Podola. Nie tylko katolicy, ale także prawosławni oddawali cześć Jezusowi z tarnorudzkiego obrazu. Według różnych źródeł na odpustach w XIX wieku gromadziły się tu tysiące pielgrzymów.
Normalny bieg życia przerwała I wojna światowa, a następnie rewolucja bolszewicka. Chociaż przez te ziemie przechodziły wiele razy różne armie, ikona ocalała.
Jednak najbardziej – i słusznie – katolicy obawiali się bezbożnego reżimu sowieckiego. W czerwcu burzliwego 1920 r. ikona została przewieziona do Tarnopola, ale kilka dni później wróciła do tarnorudzkiego kościoła. Lecz nie na długo – w połowie lipca bolszewicy zaczęli intensywnie wypierać armię polską i wkrótce ks. Stanisław Budrys zabrał ikonę do Krakowa, gdzie 2 sierpnia, w uroczystość Matki Bożej Anielskiej, została uroczyście umieszczona w kościele św. Kazimierza.
Tu znowu można prześledzić podobieństwo losów ikony Jezusa Tarnorudzkiego i Matki Bożej Latyczowskiej. W 1929 r. z rozkazu biskupa Adolfa Piotra Szelążka, ordynariusza odrodzonej diecezji łuckiej, upoważnionego przez Watykan do rządzenia majątkiem diecezji kamienicko-żytomierskiej, który się znalazł w granicach Polski ustalonych traktatem ryskim, obraz został przeniesiony do Rożyszcz. To położone niedaleko Łucka miasto w latach międzywojennych liczyło zaledwie około 3300 mieszkańców. Osiedle było nieduże, ale zróżnicowane – mieszkali tu Ukraińcy, Polacy, Żydzi, Niemcy i Czesi. Oprócz tradycyjnych dla większości małych miast kościoła, cerkwi i synagogi istniała tu także świątynia ewangelicka (niemiecka). Obraz został umieszczony w niedokończonym wówczas kościele. W 1921 r. za uzbierane fundusze katolicy zaczęli budować zamiast małej drewnianej kaplicy kamienny kościół, który w 1931 r. poświęcił łucki biskup pomocniczy Stanisław Walczykiewicz. Najwyraźniej gdzieś w tym czasie ikona została wzmocniona deską, by poprawić jej sztywność. Na odwrocie deski pojawił się napis w języku polskim o przewiezieniu obrazu do Rożyszcz: «We wrześniu R[oku] P[ańskiego] 1929 obraz ten przywieziony z Krakowa do Katedry Łuckiej. W uroczystej procesji przeniesiony z Katedry Łuckiej do kościoła w Rożyszczach. Biskupem diecezji łuckiej był wówczas ks. dr Adolf Szelążek. Proboszczem parafii Rożyskiej jest ks. Jerzy Zwoliński, szambelan dworu papieskiego».
Napis na odwrocie obrazu
Zachowały się również zdjęcia z uroczystej procesji, które pokazują, jak doniosłym dla katolików na Wołyniu wydarzeniem było przeniesienie obrazu z Łucka do Rożyszcz.
Procesyjne przeniesienie ikony z katedry Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Łucku do kościoła w Rożyszczach. Public domain
W 1935 r. drukarnia Kurii Diecezji Łuckiej wydała książeczkę «Modlitwy i pieśni do Cudownego obrazu Miłosierdzia Pana Jezusa Tarnorudzkiego w Rożyszczach na Wołyniu». Broszura ma 24 strony i zawiera krótką historię ikony, pieśni i modlitwy oraz «Koronkę do Najsłodszego Jezusa wsławionego cudami w kościele Tarnorudzkim ku czci pięciu ran Chrystusa». Oczywiście wszystkie te modlitwy i pieśni powstały wcześniej, modlitewnik łucki jest przedrukiem z wydania w Kamieńcu Podolskim z 1857 r.
Ikona znajdowała się w kościele w Rożyszczach aż do czasów repatriacji Polaków w 1945 r. Ostatni rożyszczeński proboszcz, ks. Michał Prażmowski, wręczał bezpośrednio przed wyjazdem każdemu parafianinowi obrazek Jezusa Tarnorudzkiego. Ikona Jezusa Tarnorudzkiego została wywieziona wśród innych paramentów kościelnych. Po śmierci ks. Michała w 1950 r. obraz przejęły siostry ze Zgromadzenia św. Teresy od Dzieciątka Jezus, założonego na Wołyniu przez biskupa łuckiego Adolfa Szelążka w 1936 r.
Wysiedleni z Rożyszcz i okolic Polacy zamieszkali w dawnej niemieckiej wsi Grünhagen, którą sami nazywali Wołyniec. W 1949 r. władze zmieniły nazwę na Zielonka Pasłęcka. W 1986 r., na usilną prośbę parafian, siostry terezjanki przekazały im cudowny obraz. Teraz obraz Jezusa Tarnorudzkiego jest umieszczony w głównym ołtarzu miejscowego kościoła.
Obraz w sanktuarium w Zielonce Pasłęckiej
Co do kościoła w Rożyszczach, to po 1945 r. urządzono w nim stajnię, a następnie magazyn. Świątynia została zwrócona katolikom w 1992 r. Po renowacji kościół ponownie konsekrował ks. bp Marcjan Trofimiak, ówczesny biskup pomocniczy lwowski, późniejszy pierwszy powojenny ordynariusz odrodzonej diecezji łuckiej.
Anatol OLICH
CZYTAJ TAKŻE:
TRUDNE LOSY ŚWIĄTYNI I JEJ OBRAZU
MATKA BOŻA ŁUCKA – JEDNA Z PIERWSZYCH KOPII OBRAZU MATKI BOŻEJ Z BAZYLIKI SANTA MARIA MAGGIORE
MATKA BOŻA BOLESNA Z NIEWIRKOWA
TRUDNE LOSY MATKI BOŻEJ KLEWAŃSKIEJ