Matka Boża Łucka – jedna z pierwszych kopii obrazu Matki Bożej z bazyliki Santa Maria Maggiore
Artykuły

Zakon dominikanów pojawił się w Łucku pod koniec XIV w., a fundatorami klasztoru dominikanów i kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny zostali król Władysław Jagiełło i wielki książę litewski Witold Kiejstutowicz. 

Wśród wielu klejnotów posiadanych przez zakonników szczególne miejsce zajmował przywieziony z Rzymu obraz Przenajświętszej Bogurodzicy.

Zakon Braci Kaznodziejów, zwanych potocznie dominikanami, stał się pierwszym katolickim zakonem w Łucku. Został założony w 1216 r. przez św. Dominika Guzmana. Głównym celem jego stworzenia było zwalczanie różnych schizm i herezji, które w średniowieczu zalewały Europę. Zakonnicy otrzymywali bardzo gruntowne wykształcenie, dlatego nie bez powodu papież Grzegorz IX powierzył dominikanom kierownictwo inkwizycji. Dodać należy, że podwaliny wielu nauk przyrodniczych położyli właśnie bracia tego zakonu (nazywanego zakonem najbardziej «naukowym»), dlatego nie warto powtarzać opinii, że dominikanie kogoś prześladowali za odkrycia naukowe. Ten mit, podobnie jak inny mit propagandowy o brutalności inkwizycji, został wymyślony później, ale jest to szerszy temat, który zasługuje na osobną opowieść.

W 1390 r. dominikanie przybyli do Łucka, kiedy król Władysław Jagiełło ufundował im klasztor i mały kościółek. W 1393 r. klasztor został hojnie obdarowany przez wielkiego księcia litewskiego Witolda Kiejstutowicza, dzięki czemu stał się jednym z najbogatszych na Wołyniu. Posiadał dużą bibliotekę, szkołę, sierociniec dla chłopców, drukarnię i szpital. W XVIII w. kompleks klasztorny gruntownie przebudowano i wzniesiono nowy duży kościół. Badacze uważają za bardzo prawdopodobne, że budynki zaprojektował słynny architekt jezuita Paweł Giżycki. Wołyniakom jest on znany m.in. z bernardyńskiego kościoła w Łucku (obecnie prawosławna katedra Trójcy Świętej), kolegium i kościoła jezuickiego w Krzemieńcu (obecnie prawosławna cerkiew Przemienienia Pańskiego i szereg różnych instytucji), dominikańskiego kościoła w Starym Czartorysku (obecnie prawosławny klasztor Podwyższenia Krzyża Świętego) oraz z cerkwi w Poddębcach.

Pod koniec XVIII i w pierwszej połowie XIX w. klasztor dominikanów w Łucku wielokrotnie ucierpiał w wyniku pożarów, a w 1849 r. został skasowany przez władze carskie. Kościół został całkowicie rozebrany, pozostały jedynie zabudowania klasztorne. Urządzono w nich najpierw wojskowe koszary, w okresie międzywojennym był tu pałac ordynariusza łuckiego Adolfa Piotra Szelążka, po wojnie szkoła, obecnie – prawosławne seminarium duchowne.

W tym dominikańskim kościele przechowywany był cudowny obraz Matki Bożej. Przywiózł ją do Łucka z Rzymu pod koniec XVI w. biskup Łucki Bernard Maciejowski (1587–1600), późniejszy kardynał, prymas Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Obraz ten jest jedną z pierwszych kopii słynnej ikony Matki Bożej z rzymskiej bazyliki Santa Maria Maggiore, tzw. Matki Boskiej Śnieżnej. Chyba warto opowiedzieć, skąd wzięła się ta nazwa, ponieważ niejednokrotnie natkniemy się na kopie tej ikony w historii Kościoła katolickiego na Wołyniu.

Jak opowiada legenda, w czasach papieża Liberiusza (352–366) pewne bogate bezdzietne małżeństwo patrycjuszy postanowiło uczynić Matkę Bożą spadkobierczynią ich pokaźnego majątku i poprosiło Ją, aby objawiła im swoją wolę. W nocy 5 sierpnia oboje mieli sen, że muszą wznieść na jej cześć świątynię w tym miejscu, w którym w Rzymie będzie leżał śnieg. Papież miał ten sam sen. Tej nocy – a przecież było to w miesiącu największych upałów! – wzgórze Eskwilińskie pokryło się śniegiem. Za rządów papieża Sykstusa III (432–440) zbudowano tam bazylikę, a w niej umieszczono obraz, który według legendy namalował sam ewangelista Łukasz. Ze względu na te okoliczności, jako jedną ze swoich nazw, dzieło otrzymało również następującą – Matka Boska Śnieżna.

MBLucka 1

Obraz Matki Bożej Śnieżnej (Salus Populi Romani)

Kopiowanie obrazu było zabronione i dopiero po zwycięstwie chrześcijan nad muzułmanami w bitwie morskiej pod Lepanto (1571) papież Pius V, nawiasem mówiąc dominikanin, zezwolił na wykonanie kilku kopii. Kościół przypisał to zwycięstwo modlitwie bractw różańcowych i procesji z obrazem Matki Bożej Śnieżnej ulicami Rzymu. Papież Klemens VIII podarował dzieło biskupowi łuckiemu – w ten sposób Matka Boża Śnieżna, Salus Populi Romani, czyli Ocalenie Ludu Rzymskiego (inna nazwa) stała się Matką Bożą Łucką.

MBLucka 2

Miedzioryt z wizerunkiem Matki Boskiej Łuckiej, 1749 r.

W czasie pobytu obrazu w ich klasztorze dominikanie udokumentowali 172 przypadki doznanych za jego pośrednictwem cudów i łask. Dlatego zakonnicy zwrócili się z odpowiednią prośbą do Rzymu, a w 1749 r., za zgodą papieża Benedykta XIV, obraz miał zostać uroczyście koronowany przez prymasa Polski arcybiskupa Krzysztofa Szembeka. Ten jednak zmarł, dlatego obraz ozdobiono złotymi koronami przywiezionymi z Rzymu przez biskupa łuckiego Franciszka Kobelskiego. Z okazji koronacji odbyła się w Łucku uroczysta procesja, a ikona została przeniesiona przez trzy łuki triumfalne zbudowane specjalnie na tę okazję. Wkrótce potem ikona Matki Bożej Łuckiej została umieszczona w głównym ołtarzu nowego murowanego kościoła. Obraz był pokazywany wiernym tylko podczas wielkich uroczystości, na co dzień zasłaniała go ikona ze sceną Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

W 1845 r. Łuck przeżył wielki pożar, architektoniczny zespół dominikański bardzo od niego ucierpiał. Już nigdy nie został odbudowany – kilka lat później Rosjanie całkowicie skasowali klasztor. Książki, paramenty liturgiczne, obrazy z kościoła i klasztoru, a wśród nich ikona Matki Boskiej Łuckiej, zostały przeniesione przez katolików do pobliskiej katedry Świętych Apostołów Piotra i Pawła. W 1871 roku prawosławne Bractwo Świętego Krzyża zaapelowało do generalnego gubernatora Ignatiewa o zezwolenie na pobranie cegieł z kościoła na odbudowę swojej cerkwi o tej samej nazwie, która była wówczas w ruinie. Duży kościół dominikański Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny został całkowicie rozebrany. Jego wizerunek można teraz zobaczyć na jednym z fresków w zakrystii katedry Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Łucku.

MBLucka 3

Kościół dominikański Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny na fresku w zakrystii katedry Świętych Apostołów Piotra i Pawła

MBLucka 4

Łucki klasztor dominikański, dzisiejszy wygląd

Przeniesiony obraz umieszczono w głównym ołtarzu katedry w Łucku. Na początku XX w. do cudownego obrazu odbywały się liczne pielgrzymki. W 1924 r. z powodu zwarcia elektrycznego katedra się zapaliła. Wnętrze kościoła zostało poważnie uszkodzone, a ikona Matki Boskiej Łuckiej spłonęła w pożarze. Wówczas Łuck stracił znaczenie jako centrum pielgrzymkowe.

MBLucka 6

Ołtarz główny katedry łuckiej z cudownym obrazem. Zdjęcie z początku XX w.

Jednak historia cudownej ikony na tym się nie kończy. Cudem zachowała się jej kopia namalowana w 1670 r., którą repatrianci zdołali wywieźć do Polski. Z inicjatywy i za pieniądze przesiedlonych Wołyniaków został zrekonstruowany obraz Matki Bożej, który przekazano łuckiej katedrze 29 czerwca 1999 r. Z powodu prac remontowych w zakrystii katedry ikona Matki Boskiej Łuckiej jest tymczasowo niedostępna.

MBLucka 5

Zrekonstruowana ikona, która obecnie jest przechowywana w Łucku

Anatol OLICH

CZYTAJ TAKŻE:

MATKA BOŻA BOLESNA Z NIEWIRKOWA

TRUDNE LOSY MATKI BOŻEJ KLEWAŃSKIEJ

CUDOWNY OBRAZ MATKI BOŻEJ KAZIMIERZECKIEJ

Powiązane publikacje
Łuck otrzymał kolejny wizerunek cudownego obrazu
Artykuły
W ostatnich dniach 2022 r. ekspozycja Muzeum Ikony Wołyńskiej wzbogaciła się o medalik przedstawiający Matkę Bożą Łucką. O nowym eksponacie, a także o obrazie, na podstawie którego został wykonany, rozmawialiśmy z pracownikiem muzeum Ludmiłą Karpiuk.
16 stycznia 2023
Do Dubna przywieziono ikonę Matki Bożej Kazimierzeckiej
Wydarzenia
10 października do kościoła Świętego Jana Nepomucena w Dubnie przybyła ikona Matki Bożej Kazimierzeckiej – jeden z cudownych wołyńskich obrazów.
11 października 2021
Mielnicka Eleusa
Artykuły
W Chełmie w 1983 r. została erygowana parafia pw. Chrystusa Odkupiciela. Jeszcze w trakcie budowy do gmachu świątyni został przeniesiony drewniany ołtarz z cudownym obrazem Matki Bożej przywieziony przez repatriantów z Wołynia.
10 czerwca 2021
W Skwierzynie ustanowiono sanktuarium Matki Bożej Klewańskiej
Wydarzenia
Miasto Skwierzyna w województwie lubuskim na zachodzie Polski stało się bardziej bliskie Klewaniowi na Wołyniu. Odległość między nimi oczywiście się nie zmieniła – chodzi tu o zbliżenie duchowe.
22 maja 2021
Cudowny Jezus Dederkalski – kolejna wołyńska ikona
Artykuły
Wśród cudownych obrazów związanych z Wołyniem większość to ikony maryjne, a tylko trzy z nich przedstawiają Jezusa Chrystusa. Pisaliśmy już o obrazie Jezusa Tarnorudzkiego, teraz proponujemy czytelnikom zapoznanie się z historią obrazu Pana Jezusa Dederkalskiego.
29 kwietnia 2021
Matka Boża Lubomelska – mało znany wołyński obraz
Artykuły
Założony w średniowieczu Luboml – zresztą jak każde porządne miasto europejskie – w okresie międzywojennym szczycił się szeregiem zabytków historycznych. Większość z nich nie przetrwała XX wieku, ale kościół Świętej Trójcy ocalał. W jego ołtarzu głównym znajduje się ikona Matki Boskiej Lubomelskiej.
11 marca 2021
Jezus Tarnorudzki z Rożyszcz
Artykuły
Istnieje jeszcze jeden podolski obraz ściśle związany z Wołyniem. Jego los jest zaskakująco podobny do dziejów Matki Bożej Latyczowskiej.
04 grudnia 2020
Trudne losy świątyni i jej obrazu
Artykuły
Równe nie miało szczęścia do kościołów: mimo że osada znana jest od XIII w., pierwszy murowany kościół w mieście zaczęto stawiać dopiero w 1774 r. Prawie 40 lat budowy i ogromne środki finansowe ofiarowane przez kilka pokoleń książąt Lubomirskich, najbogatszej wówczas rodziny Rzeczypospolitej, poszły na marne.
22 października 2020
Bogurodzica Otwocka z Wołynia
Artykuły
Jeden z najbardziej słynnych w Polsce obrazów pochodzących z Wołynia przedstawia Matkę Bożą Swojczowską. Dziś jest znany również jako «Pani Wołynia» i «Matka Boża Otwocka» – od nazwy miasta, w którym znajduje się obecnie.
24 września 2020