Ocaleni od zapomnienia: Jan Adamski
Artykuły

W czasie opracowania tej sprawy karnej nie opuszczało mnie uczucie, że już o tym pisałam i ta historia już pojawiła się w naszej rubryce. W pierwszej chwili wydawało mi się, że po raz drugi podjęłam się sprawy policjanta, o której już pisaliśmy na łamach gazety. Dwukrotnie sprawdziłam i w końcu zrozumiałam, o co chodzi.

W październiku 2021 r. na łamach «Monitora Wołyńskiego» opowiadaliśmy o Janie Turczynie, policjancie z Antopola w powiecie rówieńskim. Wtedy zadałam retoryczne pytanie: Czy da się aresztować osobę, która już została aresztowana? Akta sprawy karnej na to odpowiadały: absurdalne władze podejmują absurdalne działania.

Teraz po raz drugi natrafiłam na podobną historię związaną z kolegą Jana Turczyna – starszym policjantem Janem Adamskim.

Jan Adamski urodził się 13 grudnia 1898 r. we wsi Szczonów w powiecie jarocińskim (obecnie województwo wielkopolskie). Nie posiadamy informacji o jego rodzicach. Z akt śledztwa wiadomo, że Jan miał dwóch braci: Franciszka (45 lat; tutaj i dalej wiek krewnych jest podawany według stanu na 1939 r.) i Wincentego (36 lat). Obaj przed wojną mieszkali w Jabłonowie Pomorskim (obecnie miasto województwa kujawsko-pomorskiego) i zajmowali się rolnictwem.

Bohater tego tekstu skończył cztery klasy szkoły wiejskiej oraz szkołę policjantów. W 1916 r. został zmobilizowany do wojska niemieckiego. Trafił do niewoli francuskiej, gdzie przebywał do 1919 r. Po powrocie z niewoli zaciągnął się do Wojska Polskiego, w szeregach którego uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Po leczeniu choroby, na którą Adamski zapadł podczas pobytu w Płoskirowie, został skierowany do Przemyśla. Po wyzdrowieniu pozostał tam na służbie do 1921 r.

Po demobilizacji w 1921 r. Jan Adamski wstąpił do polskiej Policji Państwowej. W 1932 r. awansował do stopnia starszego policjanta. Za wieloletnią służbę w policji dwukrotnie był wyróżniany jubileuszowymi medalami.

Dokładnie nie wiemy, kiedy Adamski został skierowany na posterunek policji w Antopolu w województwie wołyńskim. Tutaj mieszkał razem z żoną Wierą (32 lata). Małżeństwo posiadało 6 ha roli odziedziczonych przez Wierę.

Jan Adamski został aresztowany 18 września 1939 r. Jednak, podobnie jak w przypadku wyżej wymienionego Jana Turczyna, dochodzenie w jego sprawie rozpoczęło się w grudniu 1939 r. Dopiero 17 grudnia, kiedy Adamski już przez trzy miesiące przebywał w więzieniu NKWD, wydano nakaz jego aresztowania. Następnego dnia radziecki funkcjonariusz wypełnił ankietę aresztowanego. Widnieje w niej data zatrzymania, do którego doszło trzy miesiące wcześniej.

18 grudnia 1939 r. odbyło się pierwsze i jedyne przesłuchanie Jana Adamskiego, w trakcie którego padły standardowe dla tej kategorii więźniów pytania. Aresztant przyznał się do wszystkich stawianych mu przez NKWD zarzutów o «przestępstwa»: że służył w policji przez 18 lat, walczył z ruchem rewolucyjnym i wykonywał rozkazy przełożonych.

W czasie sporządzenia aktu oskarżenia z dnia 24 grudnia 1939 r. Jan Adamski przebywał w rówieńskim więzieniu NKWD. Przypomnijmy, że jego kolega w tym samym czasie był więźniem Starobielskiego Obozu NKWD.

Na mocy decyzji Kolegium Specjalnego NKWD ZSRR z dnia 7 kwietnia 1941 r. Jan Adamski został oskarżony o «aktywną działalność przeciw ruchowi rewolucyjnemu» i skazany na pięć lat poprawczych obozów pracy z odliczaniem terminu kary od dnia 18 grudnia 1939 r., czyli trzech miesięcy pobytu w rówieńskim więzieniu nikt mu nie zaliczył.

Jan Adamski był więźniem obozu «Siewwostłag». Według postanowienia Prokuratury Obwodu Rówieńskiego z dnia 21 czerwca 1989 r. został uniewinniony.

Dalsze losy bohatera tego tekstu nie są nam znane.

Tetiana Samsoniuk,
doktor nauk historycznych

P. S.: Materiały rubryki «Ocaleni od zapomnienia» zostały opracowane przez doktora nauk historycznych Tetianę Samsoniuk na podstawie akt radzieckich organów ścigania przechowywanych w Państwowym Archiwum Obwodu Rówieńskiego, w zbiorach Zarządu KGB Ukraińskiej SRR w Obwodzie Rówieńskim (1919–1957) oraz w Archiwum Zarządu Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Będziemy wdzięczni, jeżeli odezwą się Czytelnicy, krewni lub bliscy bohaterów naszej rubryki, którzy posiadają o nich dodatkowe informacje.

Powiązane publikacje
Represje wobec wołyńskich Polaków: Współpracownik wywiadu wojskowego
Artykuły
W zespole 4666 Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego znajdują się sprawy przeciwko polskim oficerom wojskowym. Ponieważ służba w wojsku nie jest sama w sobie przestępstwem, sowieccy funkcjonariusze oskarżali żołnierzy o działalność kontrrewolucyjną, aby stworzyć pozory legalności.
27 lutego 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Maniewicki wyzyskiwacz
Artykuły
Najliczniejszą grupę Polaków aresztowanych za pierwszych sowietów, tj. w latach 1939–1941, stanowili policjanci, konfidenci policji i urzędnicy. Wśród zatrzymanych byli jednak także przedstawiciele bogatszych warstw społeczeństwa.
13 lutego 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Policjanci z Poddębiec oraz ich konfidenci
Artykuły
Kontynuując temat aresztowanych funkcjonariuszy policji, proponujemy uwadze Czytelników przegląd spraw karnych z zasobu Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego przeciwko policjantom ze wsi Poddębce koło Łucka, a także przeciwko jednemu z tajnych współpracowników policji.
16 stycznia 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Policjanci, wrogowie władzy sowieckiej
Artykuły
17 września 1939 r. Związek Sowiecki bez wypowiedzenia wojny zaatakował Polskę, która desperacko broniła się przed armią III Rzeszy. Przez okupowane przez sowietów terytoria, w tym na Wołyniu, przetoczyła się fala represji, których pierwszymi ofiarami stały się osoby będące potencjalnym zagrożeniem dla nowych gospodarzy. Dużą grupę aresztowanych stanowili funkcjonariusze policji.
04 stycznia 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Sprawa o przekroczenie granicy
Artykuły
Wśród licznych spraw karnych przeciwko Polakom oskarżonym o działalność kontrrewolucyjną, której w większości przypadków nie prowadzono, zdarzają się również inne przestępstwa. Jedna z takich spraw dotyczy mieszkańców Kowla, którzy zostali zatrzymani podczas nielegalnego przekraczania granicy.
12 grudnia 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: Dalsze ich losy nie są znane
Artykuły
Sprawa karna, jeżeli w chwili jej zakończenia oskarżony jeszcze żył, najczęściej nie zawiera informacji o jego dalszych losach. Jednakże wyrok pozbawienia wolności nie powinien stać się wyrokiem zapomnienia.
30 listopada 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: Śmierć w więzieniu
Artykuły
W poprzednim numerze «Monitora Wołyńskiego» pisaliśmy o losach represjonowanych Polaków, których akta zostały niedawno opublikowane przez Archiwum Państwowe Obwodu Wołyńskiego. W dalszym ciągu przybliżamy czytelnikom ich losy.
16 listopada 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: «Skierować do łagru»
Artykuły
Archiwum Państwowe Obwodu Wołyńskiego (ДАВО) udostępniło kolejne sprawy karne z wcześniej utajnionego zespołu archiwalnego. Są wśród nich także sprawy wszczęte przeciwko mieszkańcom Wołynia narodowości polskiej.
31 października 2023
Edward Chlebik, nauczyciel z Niwecka: ciąg dalszy historii
Artykuły
«Z wielkim zainteresowaniem przeczytaliśmy artykuł pod tytułem «Ocaleni od zapomnienia: Edward Chlebik». Nazywam się Zofia Chilvers, dawniej Chlebik, a moim dziadkiem był Edward Chlebik» – tak zaczyna się mail do redakcji «Monitora Wołyńskiego», dzięki któremu poznaliśmy dalsze losy jeszcze jednego bohatera rubryki «Ocaleni od zapomnienia».
28 września 2023