Ocaleni od zapomnienia: Jan Turczyn
Artykuły

Czy da się aresztować osobę, która już została aresztowana? Dla każdego normalnego człowieka takie postępowanie wydaje się być absurdalne, ale nie dla radzieckiego systemu totalitarnego. Jan Turczyn został aresztowany 13 grudnia 1939 r. w więzieniu NKWD w Równem, gdzie przebywał już od trzech miesięcy.

Jan Turczyn urodził się 18 października 1896 r. w Szańcu w powiecie stopnickim guberni kieleckiej (obecnie powiat buski w województwie świętokrzyskim) w rodzinie chłopskiej. Jego ojciec, też Jan Turczyn, posiadał 12 ha roli, dwie krowy i konia. Rodzina mieszkała we własnym domu. Jan miał dwóch braci: Tomasza (60 lat; tutaj i dalej wiek krewnych jest podawany według stanu na 1939 r.) i Franciszka (46 lat). Przed wojną Franciszek służył w policji w mieście Pińczów (obecnie województwo świętokrzyskie). Na początku II wojny światowej bracia nie mieli ze sobą kontaktu.

Jan ukończył cztery klasy szkoły powszechnej. Podczas służby w Wojsku Polskim w latach 1919–1921 ukończył szkołę podoficerów. W 1923 r. został funkcjonariuszem Policji Państwowej. Za wieloletnią służbę odznaczono go medalem. W 1937 r. otrzymał awans na starszego policjanta.

Nie wiadomo, kiedy dokładnie Turczyn przybył na Rówieńszczyznę. Wiemy, że w Antopolu mieszkał razem z żoną Marią (35 lat). Małżeństwo wychowywało syna Bronisława (7 lat) i córkę Jadwigę (4 lata). Maria pochodziła z Nowego Korczyna (obecnie też województwo świętokrzyskie), gdzie mieszkała jej matka Julia. Rodzina posiadała 18 ha roli, miała dwa konie i dwie krowy.

Jana Turczyna aresztowano 18 września 1939 r. wraz z innymi funkcjonariuszami posterunku policji w Antopolu. Do rówieńskiego więzienia trafili wówczas policjanci Jan Adamski, Wojciech Pysz, Władysław Kamiński i inni.

Na jedynym przesłuchaniu, które odbyło się 17 grudnia 1939 r., Jan w pełni przyznał się do winy. Obecny był przy tym tłumacz NKWD Myśliński. Wstępne śledztwo zostało zakończone, o czym świadczy protokół z dnia 20 grudnia 1939 r. dotyczący zakończenia wstępnego śledztwa oraz zapoznania oskarżonego z tą decyzją.

Turczyna 1

Turczyna 2

Turczyna 3

Turczyna 4

26 grudnia 1940 r. Turczyn przebywał już w starobielskim obozie NKWD ZSRR. Dowiadujemy się o tym z aktu oskarżenia sporządzonego w tymże dniu. W dokumencie oskarżono go o to, że od 1923 do 1939 r. był starszym policjantem «byłej policji polskiej» oraz «aktywnie walczył przeciw ruchowi rewolucyjnemu», czyli o przestępstwa przewidziane w 54–13 КК USRR (aktywna działalność przeciw ruchowi rewolucyjnemu).

29 marca 1941 r. na mocy decyzji Kolegium Specjalnego NKWD ZSRR Jan Turczyn został skazany na osiem lat pozbawienia wolności w łagrach licząc od 13 grudnia 1939 r., a nie od 18 września 1939 r., kiedy trafił do rówieńskiego więzienia. Karę odbywał w obozie «Siewpieczłag».

Turczyna 5

Turczyna 6

Zgodnie z Rozporządzeniem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR bohater naszego eseju został amnestionowany jako obywatel II Rzeczypospolitej. 17 września 1941 r. wyruszył do miasta Buzułuk w obwodzie czkałowskim.

Według postanowienia Prokuratury Obwodu Rówieńskiego z dnia 21 czerwca 1984 r. Jan Turczyn został zrehabilitowany. Dalsze losy pierwszoplanowej postaci tego tekstu i jego rodziny nie są nam znane.

Tetiana SAMSONIUK

P. S.: Materiały rubryki «Ocaleni od zapomnienia» zostały opracowane przez Tetianę Samsoniuk na podstawie akt radzieckich organów ścigania, przechowywanych w Państwowym Archiwum Obwodu Rówieńskiego, w zbiorach Zarządu KGB Ukraińskiej SRR w Obwodzie Rówieńskim (1919–1957) oraz w Archiwum Zarządu Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Będziemy wdzięczni, jeżeli odezwą się Czytelnicy, krewni lub bliscy bohaterów naszej rubryki, którzy posiadają o nich dodatkowe informacje.

CZYTAJ TAKŻE:

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: PIOTR KRAL

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: HENRYK PYT

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JERZY STECKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: STEFAN ŁANUCHA

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: RADZIECKIE REPRESJE WOBEC FUNKCJONARIUSZY POLSKIEJ POLICJI PAŃSTWOWEJ

Powiązane publikacje
Represje wobec wołyńskich Polaków: Współpracownik wywiadu wojskowego
Artykuły
W zespole 4666 Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego znajdują się sprawy przeciwko polskim oficerom wojskowym. Ponieważ służba w wojsku nie jest sama w sobie przestępstwem, sowieccy funkcjonariusze oskarżali żołnierzy o działalność kontrrewolucyjną, aby stworzyć pozory legalności.
27 lutego 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Maniewicki wyzyskiwacz
Artykuły
Najliczniejszą grupę Polaków aresztowanych za pierwszych sowietów, tj. w latach 1939–1941, stanowili policjanci, konfidenci policji i urzędnicy. Wśród zatrzymanych byli jednak także przedstawiciele bogatszych warstw społeczeństwa.
13 lutego 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Policjanci z Poddębiec oraz ich konfidenci
Artykuły
Kontynuując temat aresztowanych funkcjonariuszy policji, proponujemy uwadze Czytelników przegląd spraw karnych z zasobu Archiwum Państwowego Obwodu Wołyńskiego przeciwko policjantom ze wsi Poddębce koło Łucka, a także przeciwko jednemu z tajnych współpracowników policji.
16 stycznia 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Policjanci, wrogowie władzy sowieckiej
Artykuły
17 września 1939 r. Związek Sowiecki bez wypowiedzenia wojny zaatakował Polskę, która desperacko broniła się przed armią III Rzeszy. Przez okupowane przez sowietów terytoria, w tym na Wołyniu, przetoczyła się fala represji, których pierwszymi ofiarami stały się osoby będące potencjalnym zagrożeniem dla nowych gospodarzy. Dużą grupę aresztowanych stanowili funkcjonariusze policji.
04 stycznia 2024
Represje wobec wołyńskich Polaków: Sprawa o przekroczenie granicy
Artykuły
Wśród licznych spraw karnych przeciwko Polakom oskarżonym o działalność kontrrewolucyjną, której w większości przypadków nie prowadzono, zdarzają się również inne przestępstwa. Jedna z takich spraw dotyczy mieszkańców Kowla, którzy zostali zatrzymani podczas nielegalnego przekraczania granicy.
12 grudnia 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: Dalsze ich losy nie są znane
Artykuły
Sprawa karna, jeżeli w chwili jej zakończenia oskarżony jeszcze żył, najczęściej nie zawiera informacji o jego dalszych losach. Jednakże wyrok pozbawienia wolności nie powinien stać się wyrokiem zapomnienia.
30 listopada 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: Śmierć w więzieniu
Artykuły
W poprzednim numerze «Monitora Wołyńskiego» pisaliśmy o losach represjonowanych Polaków, których akta zostały niedawno opublikowane przez Archiwum Państwowe Obwodu Wołyńskiego. W dalszym ciągu przybliżamy czytelnikom ich losy.
16 listopada 2023
Represje wobec wołyńskich Polaków: «Skierować do łagru»
Artykuły
Archiwum Państwowe Obwodu Wołyńskiego (ДАВО) udostępniło kolejne sprawy karne z wcześniej utajnionego zespołu archiwalnego. Są wśród nich także sprawy wszczęte przeciwko mieszkańcom Wołynia narodowości polskiej.
31 października 2023
Edward Chlebik, nauczyciel z Niwecka: ciąg dalszy historii
Artykuły
«Z wielkim zainteresowaniem przeczytaliśmy artykuł pod tytułem «Ocaleni od zapomnienia: Edward Chlebik». Nazywam się Zofia Chilvers, dawniej Chlebik, a moim dziadkiem był Edward Chlebik» – tak zaczyna się mail do redakcji «Monitora Wołyńskiego», dzięki któremu poznaliśmy dalsze losy jeszcze jednego bohatera rubryki «Ocaleni od zapomnienia».
28 września 2023