Leopold Adamcio: los harcerza
Artykuły

Leopold Adamcio, znany pod pseudonimami Julian, Karol, Mieczysławski, Romanowski, był nauczycielem, harcmistrzem, komendantem Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy (1937–1939) oraz Wołyńskiej Chorągwi Szarych Szeregów w okresie II wojny światowej.

 

W nr 21 «Monitora Wołyńskiego» z 10 listopada 2016 r. ukazał się artykuł Tetiany Samsoniuk oparty na aktach NKWD «Ocaleni od zapomnienia: Leopold Adamcio». Wiadomości o byłym komendancie Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy, które proponujemy Państwa uwadze w tym tekście, wzięliśmy z następujących źródeł: «Kadra instruktorska Lwowskiej Chorągwi Harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego w latach 1918–1945» autorstwa Ireny Kozimali (Warszawa, 2010), «Szare Szeregi. Harcerze 1939–1945» (Warszawa, 1988), «Związek Harcerstwa Polskiego na Wołyniu. Chorągiew Harcerek i Harcerzy 1918–1939» (Tom I. Londyn, 1997).


«Urodziłem się – pisał Leopold – 18 grudnia 1904 r. w Przemyślu, w rodzinie robotniczej Józefa i Marceli z Kaczorowskich, byłem najstarszym z pięciorga rodzeństwa». Po szkole podstawowej w 1924 r. ukończył II Gimnazjum Klasyczne im. prof. Kazimierza Morawskiego w Przemyślu. W 1929 r. uzyskał dyplom magistra filozofii w zakresie nauk historycznych i geograficznych Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.


W tym okresie aktywnie działał w harcerstwie. 11 listopada 1916 r. wstąpił do I Drużyny Harcerzy im. gen. Dezyderego Chapowskiego w Przemyślu, gdzie sprawował funkcje zastępowego, przybocznego i drużynowego. Wraz z drużyną brał udział w walkach o obronę Przemyśla (1918 r.), a następnie w obronie Lwowa. W czasie studiów we Lwowie pracował w komendzie Hufca i Chorągwi ZHP, założył także Harcerski Klub Sportowy. Również w Przemyślu należał do założycieli Harcerskiego Klubu Sportowego «Czuwaj».


Po studiach odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Piechoty nr 10a w Nisku. Praktykę wojskową odbył w 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Przemyślu. Stopień ppor. rezerwy uzyskał 1 stycznia 1932 r.


W 1929 r. rozpoczął pracę nauczyciela w I Gimnazjum Humanistycznym im. Słowackiego w Przemyślu, następnie został przeniesiony do Gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego w Żółkwi. W latach 1930–1931 pełnił także funkcję komendanta hufca w tym mieście. W latach 1932–1934 pracował w gimnazjum w Chełmży, gdzie także stał na czele harcerskiego hufca. W latach 1934–1935 uczył w Gimnazjum Akademickim im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W okresie od 21 stycznia – do 30 kwietnia 1934 r. był drużynowym IV Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego w Toruniu oraz członkiem podkomisji próby podharcmistrzowskiej przy komendzie. Jednocześnie od stycznia 1933 r. wchodził w skład komendy Chorągwi Pomorskiej ZHP, w której od 1934 r. był kierownikiem Wydziału Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. W 1933 r. został mianowany przez Kuratora Okręgu Szkolnego Poznańskiego na instruktora objazdowego drużyn harcerskich na terenie województwa pomorskiego. Od kwietnia do czerwca 1934 r. urlopowano go z pracy harcerskiej oraz z funkcji. Od czerwca 1934 r. zorganizował Harcerski Klub Sportowy w Toruniu, gdzie pełnił funkcję prezesa.


Następnie przeniósł się na Wołyń. W latach 1935–1939 był nauczycielem w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Równem. Tak wspomina o tym okresie: «W 1935 r. objąłem funkcję Okręgowego Instruktora Harcerstwa w Kuratorium Okręgu Szkolnego Wołyńskiego w Równem Woł., gdzie też pozostałem do rozpoczęcia wojny polsko-niemieckiej. W czasie swej pracy na Wołyniu pracowałem w harcerstwie początkowo jako zastępca, a następnie jako komendant Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy. Na tym stanowisku pozostałem aż do września 1939 r. W tym czasie pracowałem też na różnych stanowiskach w Zarządzie Oddziału ZHP». W 1935 r. w Kiwercach został zorganizowany Zlot Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy, na którym Leopold był komendantem.


W marcu 1939 r. Leopold Adamcio został zmobilizowany do wojska. Wcielono go do Batalionu KOP «Żytyń». Na stanowisku komendanta Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy zastępował go wówczas hm. Tomczyk.


W sierpniu 1939 r. po otrzymaniu urlopu Adamcio wrócił do Równego. Płk. dypl. Ćwiertniak – prezes zarządu ZHP, w związku ze zbliżającą się wojną zaproponował, aby zlikwidować wszystkie kursy i obozy harcerskie. Na ostatnim ognisku harcerze przysięgli, że staną do walki w obronie Ojczyzny. Wielu harcerzy z Chorągwi Wołyńskiej zginęło podczas wojny.


Oddziały Pułku KOP «Zdołbunów» (Batalion «Żytyń» wchodził w strukturę tego pułku) zostały wysłane do Starego Sączu. Batalion otrzymał nowy kryptonim «Horyń». «W batalionie KOP «Horyń» pozostałem właściwie do końca wojny. Sprawowałem tam różne funkcje, m.in. byłem samodzielnym d-cą plutonu piechoty (…) i sekcji łączności w Krościenku n/Dunajcem» wspominał Adamcio. Droga wojenna Leopolda Adamcia wiodła od Szczawnicy, Krościenka, Starego Sącza przez Jasło, Gorlice, Krosno, Przemyśl, Sądową Wisznię, Gródek Jagielloński i do Lwowa, gdzie na żołnierzy czekała wiadomość o wkroczeniu wojsk sowieckich. Podczas tej drogi Leopold Adamcio był dowódcą kompanii. Za walki pod Jasłem otrzymał Order Virtuti Militari.


Po wejściu sowietów do Lwowa Adamcio wyjechał do Równego. Tu otrzymał wiadomość o aresztowaniu komendanta Chorągwi Wołyńskiej hm. Waleriana Jeremiego Śliwińskiego. W tym samym dniu wyjechał z powrotem do Lwowa, dzięki czemu uniknął aresztowania w Równem.


Leopold Adamcio działał w podziemiu antysowieckim (więcej o tym w artykule Tetiany Samsoniuk). W czerwcu 1941 r. został aresztowany przez NKWD i w wyniku śledztwa miał zostać rozstrzelany we lwowskim więzieniu. Z nieznanych nam przyczyn, udało mu się uniknąć kary śmierci. Po wkroczeniu niemieckich wojsk kontynuował podziemną działalność we Lwowie. Brał też udział w tajnym nauczaniu. Sprawował funkcję komendanta Szarych Szeregów we Lwowie, aż do wkroczenia sowietów, działał w ZWZ, a następnie w AK.


W 1944 r. wrócił do Przemyśla, gdzie pracował w Gimnazjum i Liceum Handlowym i reaktywował prace HKS «Czuwaj». Następnie z rodziną przeniósł się na Dolny Śląsk, do Wałbrzycha i objął funkcję dyrektora Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Limanowskiego. W 1950 r. przeniósł się do Gdyni, gdzie był dyrektorem Liceum Handlu Zagranicznego i Liceum Ekonomicznego. Leopold Adamcio odszedł na emeryturę w 1965 r. Zmarł 1 lipca 1978 r. w Gdyni.


Leopold Adamcio był wielokrotnie nagradzany, otrzymał m.in.: «Gwiazdę Przemyśla», Odznakę Honorową «Orlęta», Odznakę XX-lecia Hufca we Lwowie (1932), Odznakę Harcerstwa Przemyskiego (1932), Odznakę XXV-lecia ZHP, Złotą Odznaka Polskiego Związku Filatelistycznego, Odznakę X-lecia Służby Harcerskiej (1932), Srebrny Krzyż Zasługi (1936), Odznakę ZHP «Wdzięczności» (1936), Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1939), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1958), Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki (1975).

 

Aleksander RADICA

 

 

CZYTAJ TAKŻE:

 

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: POLSKIE ANTYSOWIECKIE PODZIEMIE. CZĘŚĆ 1

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: POLSKIE ANTYSOWIECKIE PODZIEMIE. CZĘŚĆ 2

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: STANISŁAW ZIĘTARA

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: WITOLD ZDZISŁAW LAZUREK

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: EUGENIUSZ MIASKOWSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: LEON KOWAL

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JANINA SUŁKOWSKA

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: ANTONI HERMASZEWSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: TERESA TRAUTMAN

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JAN KORNAFEL

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JADWIGA TRAUTMAN

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: BRONISŁAW SZEWCZYK

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: BRONISŁAW RUMEL

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: HENRYK SOKOŁOWSKI

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: STANISŁAW BĄK

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: INSTRUKCJA NAUCZYCIELA. DOKUMENT

 

STANISŁAW BĄK: LOS HARCERZA

 

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: WŁADYSŁAW KĘDZIERSKI

 

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: WITOLD BIDAKOWSKI

 

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: TADEUSZ KOWALSKI

 

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: LONGIN BOCHAŃCZYK

 

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: ANTONI ŁUKARZEWSKI

 

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: LEOPOLD ADAMCIO

 

OCALENI OD ZAPOMNIENIA: LEON ROGOWSKI

Powiązane publikacje
Sandor Schreiner: «Nie ma dwóch takich samych organów»
Rozmowy
W maju tego roku w kościele Świętego Jana Nepomucena w Dubnie zostaną poświęcone organy. Pierwsze i jak dotąd jedyne w całym obwodzie rówieńskim zainstalowane w latach niepodległości w czynnym kościele katolickim. Budował je organmistrz z Zakarpacia Sandor Schreiner. Proponujemy uwadze Czytelników wywiad z artystą.
27 marca 2024
Letnia szkoła języka, literatury i kultury polskiej na Uniwersytecie Śląskim
Konkursy
Szkoła Języka i Kultury Polskiej na Uniwersytecie Śląskim zaprasza na bezpłatną letnią szkołę w ramach programu Letnie kursy NAWA.
26 marca 2024
ABC kultury polskiej: Reksio i reszta ferajny
Artykuły
Niech podniesie rękę w górę każdy, kto w czasach magicznego dzieciństwa poznał animowaną opowieść zaczynającą się od słów: «Dawno, dawno temu w Krainie Deszczowców zaginął sławny badacz latających żab profesor Baltazar Gąbka. Z Krakowa wyrusza ekspedycja kierowana przez niemniej słynnego podróżnika – Wawelskiego Smoka, któremu w niebezpiecznej wyprawie towarzyszy książęcy kucharz Bartolini Bartłomiej. Ich śladem podąża tajemniczy Don Pedro...»
25 marca 2024
Uporządkowano polski cmentarz wojenny na Wołyniu
Wydarzenia
Tradycją stały się prace przy uporządkowaniu grobów na Polskim Cmentarzu Wojennym w Przebrażu. Teraz miejscowość nazywa się Hajowe. Dwa razy do roku, jesienią i przed Świętami Wielkanocnymi, przyjeżdża tu grupa inicjatywna Stowarzyszenia Kultury Polskiej im. Ewy Felińskiej na Wołyniu.
23 marca 2024
Park jako symfonia. Przy sali organowej w Równem powstanie gotycki ogród
Artykuły
W Równem publiczności zaprezentowano propozycje rozwiązań krajobrazowych i architektonicznych, które mogą zostać zrealizowane w ramach projektu «Gotycki Ogród Sali Organowej». Obejmuje on aranżację przestrzeni kulturalnej przy Sali Muzyki Kameralnej i Organowej Rówieńskiej Filharmonii Obwodowej, dawnym kościele Świętego Antoniego.
23 marca 2024
Zmasowany ostrzał Ukrainy: w nocy uszkodzono 25 gospodarstw domowych na Tarnopolszczyźnie
Wydarzenia
25 prywatnych gospodarstw domowych w kilku hromadach na Tarnopolszczyźnie zostało uszkodzonych podczas zmasowanego ostrzału Ukrainy, który odbył się w nocy z 21 na 22 marca. Poinformowały o tym podczas briefingu władze obwodu tarnopolskiego.
22 marca 2024
Partnerzy z Milicza przekazali wóz strażacki dla Krzemienieckiej Hromady
Wydarzenia
Drużyna ochotniczej straży pożarnej z Białokrynicy na Tarnopolszczyźnie otrzymała wóz strażacki od Milicza – polskiego miasta partnerskiego Krzemieńca. Poinformowała o tym na swoim profilu facebookowym Gmina Milicz w powiecie milickim w województwie dolnośląskim.
22 marca 2024
Warsztaty języka polskiego: o Wielkanocy, świątecznym stole i pysznych potrawach
Wydarzenia
Szkoła Języka Polskiego przy Instytucie Polskim w Kijowie zaprasza wszystkich chętnych do udziału w zajęciach konwersacyjnych on-line z języka polskiego «Wielkanoc w Polsce».
21 marca 2024
Związki frazeologiczne: Fałszywy pieniądz
Artykuły
Pewne przysłowie, niektórzy by powiedzieli, że zapewne chińskie, mówi: «Swoich przyjaciół trzymaj blisko siebie, a wrogów jeszcze bliżej». Mając na uwadze własne dobro trudno nie zgodzić się z takim stwierdzeniem.
21 marca 2024