Leopold Adamcio, znany pod pseudonimami Julian, Karol, Mieczysławski, Romanowski, był nauczycielem, harcmistrzem, komendantem Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy (1937–1939) oraz Wołyńskiej Chorągwi Szarych Szeregów w okresie II wojny światowej.
W nr 21 «Monitora Wołyńskiego» z 10 listopada 2016 r. ukazał się artykuł Tetiany Samsoniuk oparty na aktach NKWD «Ocaleni od zapomnienia: Leopold Adamcio». Wiadomości o byłym komendancie Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy, które proponujemy Państwa uwadze w tym tekście, wzięliśmy z następujących źródeł: «Kadra instruktorska Lwowskiej Chorągwi Harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego w latach 1918–1945» autorstwa Ireny Kozimali (Warszawa, 2010), «Szare Szeregi. Harcerze 1939–1945» (Warszawa, 1988), «Związek Harcerstwa Polskiego na Wołyniu. Chorągiew Harcerek i Harcerzy 1918–1939» (Tom I. Londyn, 1997).
«Urodziłem się – pisał Leopold – 18 grudnia 1904 r. w Przemyślu, w rodzinie robotniczej Józefa i Marceli z Kaczorowskich, byłem najstarszym z pięciorga rodzeństwa». Po szkole podstawowej w 1924 r. ukończył II Gimnazjum Klasyczne im. prof. Kazimierza Morawskiego w Przemyślu. W 1929 r. uzyskał dyplom magistra filozofii w zakresie nauk historycznych i geograficznych Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
W tym okresie aktywnie działał w harcerstwie. 11 listopada 1916 r. wstąpił do I Drużyny Harcerzy im. gen. Dezyderego Chapowskiego w Przemyślu, gdzie sprawował funkcje zastępowego, przybocznego i drużynowego. Wraz z drużyną brał udział w walkach o obronę Przemyśla (1918 r.), a następnie w obronie Lwowa. W czasie studiów we Lwowie pracował w komendzie Hufca i Chorągwi ZHP, założył także Harcerski Klub Sportowy. Również w Przemyślu należał do założycieli Harcerskiego Klubu Sportowego «Czuwaj».
Po studiach odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Piechoty nr 10a w Nisku. Praktykę wojskową odbył w 5 Pułku Strzelców Podhalańskich w Przemyślu. Stopień ppor. rezerwy uzyskał 1 stycznia 1932 r.
W 1929 r. rozpoczął pracę nauczyciela w I Gimnazjum Humanistycznym im. Słowackiego w Przemyślu, następnie został przeniesiony do Gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego w Żółkwi. W latach 1930–1931 pełnił także funkcję komendanta hufca w tym mieście. W latach 1932–1934 pracował w gimnazjum w Chełmży, gdzie także stał na czele harcerskiego hufca. W latach 1934–1935 uczył w Gimnazjum Akademickim im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W okresie od 21 stycznia – do 30 kwietnia 1934 r. był drużynowym IV Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego w Toruniu oraz członkiem podkomisji próby podharcmistrzowskiej przy komendzie. Jednocześnie od stycznia 1933 r. wchodził w skład komendy Chorągwi Pomorskiej ZHP, w której od 1934 r. był kierownikiem Wydziału Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. W 1933 r. został mianowany przez Kuratora Okręgu Szkolnego Poznańskiego na instruktora objazdowego drużyn harcerskich na terenie województwa pomorskiego. Od kwietnia do czerwca 1934 r. urlopowano go z pracy harcerskiej oraz z funkcji. Od czerwca 1934 r. zorganizował Harcerski Klub Sportowy w Toruniu, gdzie pełnił funkcję prezesa.
Następnie przeniósł się na Wołyń. W latach 1935–1939 był nauczycielem w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Równem. Tak wspomina o tym okresie: «W 1935 r. objąłem funkcję Okręgowego Instruktora Harcerstwa w Kuratorium Okręgu Szkolnego Wołyńskiego w Równem Woł., gdzie też pozostałem do rozpoczęcia wojny polsko-niemieckiej. W czasie swej pracy na Wołyniu pracowałem w harcerstwie początkowo jako zastępca, a następnie jako komendant Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy. Na tym stanowisku pozostałem aż do września 1939 r. W tym czasie pracowałem też na różnych stanowiskach w Zarządzie Oddziału ZHP». W 1935 r. w Kiwercach został zorganizowany Zlot Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy, na którym Leopold był komendantem.
W marcu 1939 r. Leopold Adamcio został zmobilizowany do wojska. Wcielono go do Batalionu KOP «Żytyń». Na stanowisku komendanta Wołyńskiej Chorągwi Harcerzy zastępował go wówczas hm. Tomczyk.
W sierpniu 1939 r. po otrzymaniu urlopu Adamcio wrócił do Równego. Płk. dypl. Ćwiertniak – prezes zarządu ZHP, w związku ze zbliżającą się wojną zaproponował, aby zlikwidować wszystkie kursy i obozy harcerskie. Na ostatnim ognisku harcerze przysięgli, że staną do walki w obronie Ojczyzny. Wielu harcerzy z Chorągwi Wołyńskiej zginęło podczas wojny.
Oddziały Pułku KOP «Zdołbunów» (Batalion «Żytyń» wchodził w strukturę tego pułku) zostały wysłane do Starego Sączu. Batalion otrzymał nowy kryptonim «Horyń». «W batalionie KOP «Horyń» pozostałem właściwie do końca wojny. Sprawowałem tam różne funkcje, m.in. byłem samodzielnym d-cą plutonu piechoty (…) i sekcji łączności w Krościenku n/Dunajcem» wspominał Adamcio. Droga wojenna Leopolda Adamcia wiodła od Szczawnicy, Krościenka, Starego Sącza przez Jasło, Gorlice, Krosno, Przemyśl, Sądową Wisznię, Gródek Jagielloński i do Lwowa, gdzie na żołnierzy czekała wiadomość o wkroczeniu wojsk sowieckich. Podczas tej drogi Leopold Adamcio był dowódcą kompanii. Za walki pod Jasłem otrzymał Order Virtuti Militari.
Po wejściu sowietów do Lwowa Adamcio wyjechał do Równego. Tu otrzymał wiadomość o aresztowaniu komendanta Chorągwi Wołyńskiej hm. Waleriana Jeremiego Śliwińskiego. W tym samym dniu wyjechał z powrotem do Lwowa, dzięki czemu uniknął aresztowania w Równem.
Leopold Adamcio działał w podziemiu antysowieckim (więcej o tym w artykule Tetiany Samsoniuk). W czerwcu 1941 r. został aresztowany przez NKWD i w wyniku śledztwa miał zostać rozstrzelany we lwowskim więzieniu. Z nieznanych nam przyczyn, udało mu się uniknąć kary śmierci. Po wkroczeniu niemieckich wojsk kontynuował podziemną działalność we Lwowie. Brał też udział w tajnym nauczaniu. Sprawował funkcję komendanta Szarych Szeregów we Lwowie, aż do wkroczenia sowietów, działał w ZWZ, a następnie w AK.
W 1944 r. wrócił do Przemyśla, gdzie pracował w Gimnazjum i Liceum Handlowym i reaktywował prace HKS «Czuwaj». Następnie z rodziną przeniósł się na Dolny Śląsk, do Wałbrzycha i objął funkcję dyrektora Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Limanowskiego. W 1950 r. przeniósł się do Gdyni, gdzie był dyrektorem Liceum Handlu Zagranicznego i Liceum Ekonomicznego. Leopold Adamcio odszedł na emeryturę w 1965 r. Zmarł 1 lipca 1978 r. w Gdyni.
Leopold Adamcio był wielokrotnie nagradzany, otrzymał m.in.: «Gwiazdę Przemyśla», Odznakę Honorową «Orlęta», Odznakę XX-lecia Hufca we Lwowie (1932), Odznakę Harcerstwa Przemyskiego (1932), Odznakę XXV-lecia ZHP, Złotą Odznaka Polskiego Związku Filatelistycznego, Odznakę X-lecia Służby Harcerskiej (1932), Srebrny Krzyż Zasługi (1936), Odznakę ZHP «Wdzięczności» (1936), Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1939), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1958), Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki (1975).
Aleksander RADICA
CZYTAJ TAKŻE:
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: POLSKIE ANTYSOWIECKIE PODZIEMIE. CZĘŚĆ 1
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: POLSKIE ANTYSOWIECKIE PODZIEMIE. CZĘŚĆ 2
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: STANISŁAW ZIĘTARA
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: WITOLD ZDZISŁAW LAZUREK
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: EUGENIUSZ MIASKOWSKI
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: LEON KOWAL
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JANINA SUŁKOWSKA
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: ANTONI HERMASZEWSKI
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: TERESA TRAUTMAN
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JAN KORNAFEL
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JADWIGA TRAUTMAN
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: BRONISŁAW SZEWCZYK
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: BRONISŁAW RUMEL
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: HENRYK SOKOŁOWSKI
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: STANISŁAW BĄK
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: INSTRUKCJA NAUCZYCIELA. DOKUMENT
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: WŁADYSŁAW KĘDZIERSKI
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: WITOLD BIDAKOWSKI
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: TADEUSZ KOWALSKI
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: LONGIN BOCHAŃCZYK
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: ANTONI ŁUKARZEWSKI
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: LEOPOLD ADAMCIO