Śledczy NKWD ZSRR Lenski od razu wydał wyrok na Józefa Broszczyka. Na stronie tytułowej sprawy kryminalnej napisał: «5 lat poprawczych obozów pracy». Jednak w czasie krótkiego śledztwa, które trwało od 18 do 24 grudnia funkcjonariusz wydłużył termin odbywania kary.
W rzeczywistości śledczego nie obchodziło, czy więzień był winny. Został uznany za wroga władzy radzieckiej o wiele wcześniej niż ustanowiono ją na Zachodniej Ukrainie, ponieważ był funkcjonariuszem polskiej Policji Państwowej.
Józef Broszczyk urodził się 21 czerwca 1886 r. w Łąsku Małym (obecnie powiat bydgoski w województwie kujawsko-pomorskim). Jego ojciec pracował jako przewoźnik dzierżawiąc konie, zmarł w 1911 r. Nie posiadamy informacji o matce policjanta.
Bohater tego tekstu ukończył cztery klasy szkoły w Nowym Dworze. W 1908 r. jako szeregowy trafił do wojska niemieckiego, w którym służył do 1910 r. W latach 1914–1918 był uczestnikiem I wojny światowej.
Od 15 maja 1924 r. do września 1939 r. Józef Broszczyk służył w polskiej Policji Państwowej. Ostatnim miejscem jego zatrudnienia był ІІ komisariat policji w Równem. Za wieloletnią służbę został odznaczony dwoma medalami.
W Równem mieszkał przy ulicy Legionów 72 razem z żoną Bronisławą, c. Piotra (51 lat; tutaj i dalej wiek krewnych jest podawany wg stanu na 18 grudnia 1939 r.) i dwoma młodszymi synami: 19-letnim Janem i 17-letnim Stefanem.
W 1939 r. ich 24-letni syn Konrad mieszkał w Zdołbunowie przy ulicy 11 Listopada, pracował jako pisarz w starostwie powiatowym. 22-letnia córka Marta była zamężna і mieszkała w majątku Zurne w gminie Berezne powiatu kostopolskiego.
Józefa Broszczyka osadzono w rówieńskim więzieniu 18 września 1939 r. Pierwsze przesłuchanie odbyło się jednak dopiero 18 grudnia 1939 r. W pochodzącej z tego dnia ankiecie aresztowanego funkcjonariusz NKWD dokładnie opisał więźnia: «Wzrost powyżej średniego, szatyn, dużo siwizny na czole, widoczna jest siwizna z obu boków, oczy piwne, nos duży i gruby, wąsy i broda w 25% siwe, szczupły, brwi ciemne bez siwizny».
Możemy przypuszczać, że funkcjonariusz prowadzący śledztwo nie był doświadczony. Ten domysł pojawia się po zapoznaniu się z protokołem przesłuchania. Śledczy m.in. zapytał więźnia o to, co go zmusiło do pójścia na służbę do policji. Józef odpowiedział, że był policjantem tylko dlatego, że nie miał żadnej innej pracy, ale posiadał dużą rodzinę i musiał ja utrzymywać.
«Pan wiedział, że policja broni interesów panów, to dlaczego tam pracował?» – pytał śledczy. Poziomem myślenia przypominał żołnierzy Armii Czerwonej, którzy po wkroczeniu we wrześniu 1939 r. na Rówieńszczyznę pytali, gdzie są te jarzma, w które polscy panowie zaprzęgali Ukraińców do orania gleby. Więzień odpowiedział, że chociaż polska policja broniła interesów polskiego kapitalizmu, musiał w niej służyć, ponieważ tam było wyższe wynagrodzenie, niż w fabryce czy zakładzie.
Na pytanie śledczego, kogo z policjantów powiatu rówieńskiego Józef zna і gdzie oni mieszkają w chwili obecnej, Józef odpowiedział, że wszyscy, których zna, znajdują się w więzieniu, oprócz starszych policjantów Antoniego Oleksijuka i Fraciszka Szwercza. Następnie zgodził się z przedstawionymi mu zarzutami. To pierwsze i ostatnie przesłuchanie w jego sprawie odbywało się w obecności tłumacza NKWD Benzmana.
Akt oskarżenia został sporządzony 24 grudnia 1939 r. Zaznaczono w nim, że Józef Broszczyk prowadził aktywną walkę przeciw ruchowi rewolucyjnemu і zarzucono mu przestępstwa z art. 54–13 KK USRR.
Na mocy decyzji Kolegium Specjalnego z dnia 25 października 1940 r. Józef Broszczyk został skazany na osiem lat pozbawienia wolności w poprawczych obozach pracy. Termin odbywania kary rozpoczęto liczyć od 10 grudnia 1939 r., czyli bez uwzględnienia trzech miesięcy spędzonych w warunkach nie do zniesienia w więzieniu NKWD.
Według postanowienia Prokuratury Obwodu Rówieńskiego z dnia 21 czerwca 1989 r. Józef Broszczyk został zrehabilitowany. Dalsze losy bohatera tego tekstu i jego rodziny nie są nam znane.
Tetiana SAMSONIUK
P. S.: Materiały rubryki «Ocaleni od zapomnienia» zostały opracowane przez Tetianę Samsoniuk na podstawie akt radzieckich organów ścigania przechowywanych w Państwowym Archiwum Obwodu Rówieńskiego, w zbiorach Zarządu KGB Ukraińskiej SRR w Obwodzie Rówieńskim (1919–1957) oraz w Archiwum Zarządu Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Będziemy wdzięczni, jeżeli odezwą się Czytelnicy, krewni lub bliscy bohaterów naszej rubryki, którzy posiadają o nich dodatkowe informacje.
CZYTAJ TAKŻE:
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JAN TURCZYN
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: PIOTR KRAL
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: HENRYK PYT
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: JERZY STECKI
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: STEFAN ŁANUCHA
OCALENI OD ZAPOMNIENIA: RADZIECKIE REPRESJE WOBEC FUNKCJONARIUSZY POLSKIEJ POLICJI PAŃSTWOWEJ