Henryk Poddębski to jeden z najwybitniejszych polskich fotografów ХХ wieku. Tworzył głównie, jak sam mówił o swojej działalności – fotografię krajoznawczą. Jego zdjęcia możemy podziwiać między innymi w przewodnikach Mieczysława Orłowicza.
Henryk Poddębski urodził się w 1890 r. w Chrząstowie (dziś dzielnica Koniecpola). Zmarł w okresie okupacji nazistowskiej, w hitlerowskim obozie Veihingen koło Stuttgartu.
Po śmierci ojca rodzina Poddębskich przeniosła się do Warszawy. To właśnie w tym mieście, podczas pracy w księgarni Jana Gebethnera artysta wykonał swoje pierwsze zdjęcia. Henryk Poddębski był uczniem Szkoły Handlowej Warszawskiego Zgromadzenia Kupców, ale jako swój zawód wybrał fotografię.
W 1911 r. został członkiem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, z którym był związany przez całe życie. Po tym jak utrwalił na swoich zdjęciach Warszawę, zamiłowanie fotografią zmuszało go do coraz częstszych podróży. Kolejne regiony, które fotografował Poddębski, to okolice Lublina i Kielc oraz Polesie. W 1914 r., w trakcie wypraw krajoznawczych zorganizowanych przez PTK, odwiedził Podole. Niedługo potem, w 1917 r., objął stanowisko sekretarza Komisji Fotograficznej PTK. W siedzibie towarzystwa Poddębski poznał Mieczysława Orłowicza, wybitnego krajoznawcę i geografa, autora wielu publikacji z zakresu wiedzy regionalnej. W latach 1920–1930 Poddębski i Orłowicz byli nierozłączni – odbyli wspólnie ok. 30 podróży krajoznawczych. W trakcie tych wypraw Poddębski pełnił funkcję fotografa Referatu Turystyki i dokumentował na zdjęciach zabytki, postacie oraz codzienne życie ludzi. Orłowicz prowadził notatki o życiu, kulturze i historii zwiedzanych regionów. Dzięki temu w okresie międzywojennym ukazały się bardzo rzetelne przewodniki, uwzględniające najszersze informacje o odwiedzanych przez nich terenach.
Według naukowców przełomowym rokiem dla twórczości Poddębskiego naukowców był rok 1925. Wtedy właśnie Orłowicz i Poddębski odbyli podróż na Wołyń – w tym regionie zgromadzili chyba najwięcej materiałów. W wyniku tej wyprawy w 1929 r. nakładem Wołyńskiego Towarzystwa Krajoznawczego został wydany «Ilustrowany przewodnik po Wołyniu» – najbardziej znany przewodnik po tym regionie autorstwa Mieczysława Orłowicza. Publikacja zawierała 101 ilustracji i szczegółowo opisywała najdalsze zakątki kraju. Większość zdjęć do tego przewodnika wykonał Henryk Poddębski.
W 1925 r. artysta otworzył przy ul. Marszałkowskiej 125 w Warszawie własne fotograficzne atelier, specjalizujące się w fotografii krajoznawczej. Od tej pory zdjęcia Henryka Poddębskiego były szeroko wykorzystywane w prasie, książkach i wydawnictwach albumowych. Fotograf rozpoczął szereg wypraw na Kresy oraz w inne, mniej znane obszary kraju. W 1928 r. odbyły się podróże Poddębskiego na tereny Litwy i Białorusi. W latach trzydziestych dokumentował Karpaty, Wielkopolskę, Kujawy, Galicję, Pomorze, Mazury i Śląsk.
Hucułki ze wsi Pasieczna (obecnie rejon nadwórniański obwodu iwanofrankowskiego). Fot. Henryka Poddębskiego, lata 30. XX wieku. 17 х 12 cm.
Cerkiew we wsi Dobrowlany niedaleko Zaleszczyków. Fot. Henryka Poddębskiego, lata 30. XX wieku. 17х12 cm.
Henryk Poddębski miał niezwykły talent do odkrywania piękna, charakteru i ducha miejsc, które odwiedzał. W swojej pracy lubił fotografować miasta, zabytki architektury i sceny z życia zwykłych ludzi. Fotografował niewielkie tradycyjne miasteczka i wsie, ale również utrwalał na swoich zdjęciach wielkie państwowe projekty, m.in. takie, jak port w Gdyni. Jego prace cechował wysoki poziom pod względem techniki wykonywania zdjęć. Artysta prezentował swoje prace na wielu wystawach w Polsce i za granicą. Dorobek fotografa wynosi ponad 22 tys. zdjęć.
Synagoga w Łucku. Fot. Henryka Poddębskiego, 1925 r. 16,5 х 11,5 cm.
Wnętrza synagogi w Łucku. Fot. Henryka Poddębskiego, 1925 r. 16,5 х 11,5 cm.
Malowniczy zakątek Łucka. Fot. Henryka Poddębskiego, 1925 r. 16,5 х 11,5 cm.
Twórczość Henryka Poddębskiego jest ściśle związana z Wołyniem, gdzie wykonał dużą liczbę zdjęć. Oprócz fotografii wykonanych w trakcie wspomnianych wyżej podróży z Orłowiczem, w 1925 r. na zamówienie Magistratu Miasta Łucka stworzył serię fotografii dla pocztówek. Kartki pocztowe z jego zdjęciami ukazały się w wydawnictwie Wydziału Statystycznego Magistratu Miasta Łucka. Była to pierwsza seria widokówek wydana w Łucku po I wojnie światowej. Jakość druku nie była wysoka, prawdopodobnie dlatego że wydawnictwo nie posiadało doświadczenia i wystarczających możliwości technicznych i materialnych, aby móc wyprodukować kartki o wymaganym standardzie. Wydział Statystyczny Magistratu, na czele którego stał wówczas Paweł Skorobogatow (w różnych okresach obejmował wysokie stanowiska w mieście, a w czasie niemieckiej okupacji był burmistrzem Łucka), opublikował sprawozdanie o rozpowszechnieniu pocztówek z widokami Łucka pod koniec 1925 r.
Zamek Lubarta. Pocztówka wydawnictwa Wydziału Statystycznego Magistratu Miasta Łucka. 1925 r.
Katedra katolicka w Łucku. Pocztówka wydawnictwa Wydziału Statystycznego Magistratu Miasta Łucka. 1925 r.
Ulica Tadeusza Kościuszki w Łucku. Kamienica Kronsztejnów. Pocztówka wydawnictwa Wydziału Statystycznego Magistratu Miasta Łucka. 1925 r.
Wnętrza katedry prawosławnej w Łucku. Pocztówka wydawnictwa Wydziału Statystycznego Magistratu Miasta Lucka. 1925 r.
Ulica Szewczenki w Łucku. Gmach Izby Skarbowej Wołyńskiej. Pocztówka wydawnictwa Wydziału Statystycznego Magistratu Miasta Lucka. 1925 r.
Karaimska kienesa w Łucku. Pocztówka wydawnictwa Wydziału Statystycznego Magistratu Miasta Łucka. 1925 r. Ulica Jagiellońska 45 w Łucku.
Okręgowa Kasa Stefczyka. Pocztówka wydawnictwa Wydziału Statystycznego Magistratu Miasta Łucka. 1925 r.
Wiktor LITEWCZUK
CZYTAJ TAKŻE:
LITOGRAFIE NAPOLEONA ORDY NA POCZTÓWKACH
WOŁYŃ NA POCZTÓWKACH POLSKIEGO TOWARZYSTWA KRAJOZNAWCZEGO
POCZTÓWKI WOŁYŃSKIEGO TOWARZYSTWA KRAJOZNAWCZEGO W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM