Krzemieniec ośrodkiem sztuki fotograficznej na Wołyniu
Artykuły

Głównym ośrodkiem rozwoju sztuki fotograficznej na Wołyniu w okresie międzywojennym był Krzemieniec, a dokładniej Liceum Krzemienieckie.

W 1929 r. w Krzemieńcu po raz pierwszy zorganizowano ogólnopolską wystawę fotograficzną, która dzięki pomocy ojca polskiej fotografii Jana Bułhaka i słynnego lwowskiego fotografa Jana Neumana stała na wysokim poziomie. Uczestniczyli w niej najwybitniejsi twórcy polskiej fotografii. Wystawa ta przyczyniła się do rozwoju ruchu fotograficznego w krzemienieckim środowisku.

Spośród wybitnych fotografików związanych z Krzemieńcem warto wspomnieć Stanisława Sheybala. Urodził się on w Samborze w 1891 r., studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a następnie w Pradze, gdzie pracował również w zakładzie fotograficznym Neumana. Podczas I wojny światowej służył w armii austro-węgierskiej, gdzie zajmował się także fotografią.

Fotozyttia Kremenec 201

Kościół w Krzemieńcu. Zdjęcie Stanisława Sheybala

W 1927 r. Stanisław Sheybal przeniósł się do Krzemieńca, a w 1928 stworzył pracownię fotograficzną dla uczniów Liceum Krzemienieckiego. Było to jedno z wielu kółek, które uczniowie mogli wybrać zgodnie ze swoimi upodobaniami. W szkole działała pracownia stolarska, krawiecka, radiotechniczna, obróbki metali i gospodarstwa domowego. Pracownia fotograficzna miała zupełnie inny charakter. Obok wychowania praktyczno-technicznego jej głównym celem było wychowanie artystyczne i estetyczne. Pracownia otrzymała obszerny lokal wyposażony w niezbędny sprzęt i urządzenia, gdzie pod kierunkiem doświadczonego nauczyciela kształciło się kilkudziesięciu uczniów. Wielu z nich, jak wspominał Stanisław Sheybal («Wspomnienia. 1891–1970». Kraków–Wrocław, 1984), osiągnęło poziom zezwalający na wysyłanie ich prac na wystawy krajowe i zagraniczne. W kilku klasach wprowadzono lekcje fotografii jako przedmiot obowiązkowy. I wtedy liczba uczniów korzystających z pracowni znacznie wzrosła.

Fotozyttia Kremenec003

Zajęcia w Liceum Krzemienieckim. Zdjęcie pracowni fotograficznej Liceum Krzemienieckiego

Fotozyttia Kremenec004

Na lekcji wychowania fizycznego w Liceum Krzemienieckim. Zdjęcie pracowni fotograficznej Liceum Krzemienieckiego

W celu poszerzenia i pogłębienia działalności pedagogicznej w dziedzinie fotografii w Liceum Krzemienieckim opracowano projekt szkoły fotografii artystycznej, przeznaczony dla utalentowanej młodzieży. Koncepcja organizacyjna szkoły Sheybala przewidywała szeroki zakres przedmiotów plastycznych, odpowiadała idei wychowania przez sztukę, a głównie przez fotografię. Niestety, z powodów biurokratycznych w kierownictwie oświaty, ten projekt nie został zrealizowany.

Stanisław Sheybal wspominał, że działalność pracowni fotograficznej uczniów Liceum Krzemienieckiego i osiągnięcia jej uczestników wzbudziły żywe zainteresowanie społeczeństwa krzemienieckiego i turystów, którzy chętnie kupowali ich fotografie. Niektórym, zwłaszcza tym niezamożnym, przynosiło to znaczne dochody. Wielu wychowanków pracowni stało się później profesjonalnymi fotografami.

Fotozyttia Kremenec001

Budynek w Krzemieńcu. Zdjęcie pracowni fotograficznej Liceum Krzemienieckiego

Fotozyttia Kremenec005

Wiejska uliczka na Wołyniu. Zdjęcie pracowni fotograficznej Liceum Krzemienieckiego

Fotozyttia Kremenec010 planer

Szybowiec Wołyńskiej Szkoły Szybowcowej w Krzemieńcu. Zdjęcie pracowni fotograficznej Liceum Krzemienieckiego

Fotozyttia Kremenec 202

Krzemieniec. Stary dom mieszczański. Kartka pocztowa ze zdjęciem zrobionym w pracowni fotograficznej Liceum Krzemienieckiego

Jedną z najpopularniejszych fotografii Stanisława Sheybala w tamtym czasie była wykonana przez niego w latach trzydziestych «Legenda o Górze Bonie» pokazująca lecącą na miotle czarownicę. Zdjęcie cieszyło się wielkim powodzeniem i było prezentowane w różnych krajach, m.in. w USA i w Japonii. W rolę czarownicy wcielił się jeden z uczniów szkolnej pracowni fotograficznej, który na potrzeby fotografii założył szlafrok swojej matki.

Fotozyttia Kremenec sheybal Legenda o Gorze Bonie

«Legenda o Górze Bonie». Pocztówka. Lata 30. XX wieku. Zdjęcie Stanisława Sheybala

Stanisław Sheybal był pomysłodawcą założenia w 1930 r. Towarzystwa Fotograficznego w Krzemieńcu. Początkowo liczyło ono 25 członków, a po jakimś czasie 40. Należeli do niego przeważnie nauczyciele Liceum Krzemienieckiego, jak również amatorzy reprezentujący różne sfery społeczne. Towarzystwo mieściło się w lokalu licealnej pracowni fotograficznej i ściśle z nią współpracowało. Oprócz doskonalenia członków Towarzystwa w zakresie fotografii artystycznej, popularyzowało ono sztukę fotograficzną wśród miejscowych mieszkańców. Pomagały w tym w znacznym stopniu publikacje, które ukazywały się w miesięczniku «Życie Krzemienieckie». Stanisław Sheybal był współtwórcą i redaktorem tego czasopisma, założonego w 1931 r. Ukazywało się ono najpierw co miesiąc, następnie co dwa miesiące.

W związku z rozwojem ruchu fotograficznego w Krzemieńcu Stanisław Sheybal w 1937 r. zaprosił do współpracy ucznia Jana Bułhaka – Henryka Hermanowicza (ur. 20 października 1912 r. w Wilnie, zm. 31 maja 1992 r. w Krakowie). Hermanowicz był wówczas początkującym, ale bardzo utalentowanym fotografikiem. Do Krzemieńca został zaproszony jako instruktor młodzieży. Po jego przybyciu ruch fotograficzny w mieście rozwijał się jeszcze bardziej intensywnie. Sheybal wspominał Hermanowicza jako utalentowanego fotografa o niezwykłej wrażliwości i pomysłowości oraz niezłych zdolnościach organizacyjnych. Wielki rozwój Towarzystwa Fotograficznego pod koniec lat trzydziestych był zasługą Henryka Hermanowicza. Należy tu również dodać, że wraz z Ludwikiem Gronowskim i Stanisławem Sheybalem, był jednym z trzech najwybitniejszych artystów fotografików, których twórczość była związana z Wołyniem.

Fotozyttia Kremenec002

Stary domek w Krzemieńcu. Zdjęcie Henryka Hermanowicza

Fotozyttia Kremenec006

Cerkiew na Wołyniu. Zdjęcie Henryka Hermanowicza

Fotozyttia Kremenec007

Drewniany kościół na Wołyniu. Zdjęcie Henryka Hermanowicza

Fotozyttia Kremenec008

Cerkiew Objawienia Pańskiego w Ostrogu. Zdjęcie Henryka Hermanowicza

Spośród najbardziej aktywnych członków Towarzystwa Fotograficznego w Krzemieńcu na uwagę zasługuje, wspomniany wyżej, znany i wybitny fotograf Ludwik Gronowski, który od 1933 r. pracował w Liceum Krzemienieckim jako nauczyciel kreśleń geometrycznych i algebry. To dzięki jego inicjatywie w 1933 r. powstała w Krzemieńcu Wołyńska Szkoła Szybowcowa, w której uczyła się m.in. Jadwiga Piłsudska, córka Józefa Piłsudskiego. Niestety większość fotografii Ludwika Gronowskiego i Stanisława Sheybala zaginęła w czasie II wojny światowej.

W okresie powojennym ruch fotograficzny w Krzemieńcu nie zanikł, o czym świadczyć może zorganizowana w tym mieście w 1969 r. wystawa fotografii artystycznej «Malowniczy Krzemieniec». Zostały na niej zaprezentowane zarówno prace ukraińskich fotografów, mieszkańców Krzemieńca, jak i krzemienieckich fotografików z okresu międzywojennego – Henryka Hermanowicza i Stanisława Sheybala.

Wiktor LITEWCZUK

CZYTAJ TAKŻE:

WOŁYŃ NA POCZTÓWKACH POLSKIEGO TOWARZYSTWA KRAJOZNAWCZEGO

POCZTÓWKI WOŁYŃSKIEGO TOWARZYSTWA KRAJOZNAWCZEGO W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM

JAN BUŁHAK – OJCIEC POLSKIEJ FOTOGRAFII

Powiązane publikacje
Sandor Schreiner: «Nie ma dwóch takich samych organów»
Rozmowy
W maju tego roku w kościele Świętego Jana Nepomucena w Dubnie zostaną poświęcone organy. Pierwsze i jak dotąd jedyne w całym obwodzie rówieńskim zainstalowane w latach niepodległości w czynnym kościele katolickim. Budował je organmistrz z Zakarpacia Sandor Schreiner. Proponujemy uwadze Czytelników wywiad z artystą.
27 marca 2024
Letnia szkoła języka, literatury i kultury polskiej na Uniwersytecie Śląskim
Konkursy
Szkoła Języka i Kultury Polskiej na Uniwersytecie Śląskim zaprasza na bezpłatną letnią szkołę w ramach programu Letnie kursy NAWA.
26 marca 2024
ABC kultury polskiej: Reksio i reszta ferajny
Artykuły
Niech podniesie rękę w górę każdy, kto w czasach magicznego dzieciństwa poznał animowaną opowieść zaczynającą się od słów: «Dawno, dawno temu w Krainie Deszczowców zaginął sławny badacz latających żab profesor Baltazar Gąbka. Z Krakowa wyrusza ekspedycja kierowana przez niemniej słynnego podróżnika – Wawelskiego Smoka, któremu w niebezpiecznej wyprawie towarzyszy książęcy kucharz Bartolini Bartłomiej. Ich śladem podąża tajemniczy Don Pedro...»
25 marca 2024
Uporządkowano polski cmentarz wojenny na Wołyniu
Wydarzenia
Tradycją stały się prace przy uporządkowaniu grobów na Polskim Cmentarzu Wojennym w Przebrażu. Teraz miejscowość nazywa się Hajowe. Dwa razy do roku, jesienią i przed Świętami Wielkanocnymi, przyjeżdża tu grupa inicjatywna Stowarzyszenia Kultury Polskiej im. Ewy Felińskiej na Wołyniu.
23 marca 2024
Park jako symfonia. Przy sali organowej w Równem powstanie gotycki ogród
Artykuły
W Równem publiczności zaprezentowano propozycje rozwiązań krajobrazowych i architektonicznych, które mogą zostać zrealizowane w ramach projektu «Gotycki Ogród Sali Organowej». Obejmuje on aranżację przestrzeni kulturalnej przy Sali Muzyki Kameralnej i Organowej Rówieńskiej Filharmonii Obwodowej, dawnym kościele Świętego Antoniego.
23 marca 2024
Zmasowany ostrzał Ukrainy: w nocy uszkodzono 25 gospodarstw domowych na Tarnopolszczyźnie
Wydarzenia
25 prywatnych gospodarstw domowych w kilku hromadach na Tarnopolszczyźnie zostało uszkodzonych podczas zmasowanego ostrzału Ukrainy, który odbył się w nocy z 21 na 22 marca. Poinformowały o tym podczas briefingu władze obwodu tarnopolskiego.
22 marca 2024
Partnerzy z Milicza przekazali wóz strażacki dla Krzemienieckiej Hromady
Wydarzenia
Drużyna ochotniczej straży pożarnej z Białokrynicy na Tarnopolszczyźnie otrzymała wóz strażacki od Milicza – polskiego miasta partnerskiego Krzemieńca. Poinformowała o tym na swoim profilu facebookowym Gmina Milicz w powiecie milickim w województwie dolnośląskim.
22 marca 2024
Warsztaty języka polskiego: o Wielkanocy, świątecznym stole i pysznych potrawach
Wydarzenia
Szkoła Języka Polskiego przy Instytucie Polskim w Kijowie zaprasza wszystkich chętnych do udziału w zajęciach konwersacyjnych on-line z języka polskiego «Wielkanoc w Polsce».
21 marca 2024
Związki frazeologiczne: Fałszywy pieniądz
Artykuły
Pewne przysłowie, niektórzy by powiedzieli, że zapewne chińskie, mówi: «Swoich przyjaciół trzymaj blisko siebie, a wrogów jeszcze bliżej». Mając na uwadze własne dobro trudno nie zgodzić się z takim stwierdzeniem.
21 marca 2024