ABC kultury polskiej: Kossakowie – dziadek, ojciec i syn
Artykuły

Wśród Kossaków zdolności artystyczne były tak naturalne, jak oddychanie. Żaden inny polski ród nie stał się synonimem rodziny artystów, malarzy, poetów. Ta krakowska rodzina przez pokolenia służyła swoim talentem kulturze i nauce polskiej. Opisana pędzlem historia Polski to spuścizna, z której do dziś korzystamy i która do dziś tak samo inspiruje i zachwyca.

 Michał Kossak i Antonina z Sobolewskich to rodzice trójki wspaniałych malarzy: Leona i Władysława, powstańców i malarzy amatorów, oraz najwybitniejszego z braci Juliusza, znanego głównie z malowania scen batalistycznych. Na swoich obrazach upamiętniał batalie pod Wiedniem i Raszynem. Ilustrował dzieła Mickiewicza, Sienkiewicza i Paska. Po Juliuszu wybitny talent malarski odziedziczył Wojciech, jedno z pięciorga dzieci artysty. To spod ręki Wojciecha «wyszła» słynna «Panorama racławicka». To on namalował jeden z najbardziej znanych wizerunków Piłsudskiego na ulubionej Kasztance.

Kossak

Juliusz Kossak. Jan III Sobieski na Kahlenbergu błogosławi szarżę na Turków w czasie Bitwy pod Wiedniem. Źródło: Wikipedia

Ojciec i syn swoje obrazy malowali w pracowni mieszczącej się w krakowskim dworku nabytym przez Juliusza, zwanym powszechnie «Kossakówką». To jeden z najbardziej znanych salonów artystycznych i towarzyskich w Krakowie – skupiał znane postaci ze świata artystycznego. Bywali tu między innymi: Helena Modrzejewska, Adam Asnyk i Jacek Malczewski.

Tak wspomina go jeden z bywalców, Witold Zechenter: «Był to azyl ciszy, poezji, uśmiechu, wdzięku, starych mebli, obrazów, jakby błądził tu jeszcze w pokojach parterowych pan Juliusz z zabawną czapeczką na głowie. Panem domu był jego syn, wspaniały mężczyzna i wielki artysta – pan Wojciech, na pozór władca, ale całkowicie zdominowany przez obie córki, Marię i Magdalenę. O Wojciechu Kossaku najkrócej można byłoby powiedzieć: batalista i skandalista. Wybitny malarz, specjalista od scen bitewnych (obciążenie dziedziczne po dziadku i ojcu), miłośnik płci pięknej, do której miał słabość do końca życia.

O Kossaku, krąży wiele anegdot. Jedną z nich przytacza pisarka Magdalena Samozwaniec, córka artysty. Tematem jest burzliwy romans przystojnego Kossaka z młodą mężatką w Wenecji: «Para spotykała się ukradkiem w sypialni owej damy, chociaż tuż za drzwiami spał ponoć jej prawowity małżonek... A młodziutki artysta rodem z Polski wspinał się po balkonie do alkowy, niczym szekspirowski Romeo. Nastrojowa sceneria Wenecji z pewnością dodawała uroku i romantyczności całej sytuacji. Po pewnym czasie kochankowie rozstali się, przysięgając sobie miłość i wierność na zawsze. Tymczasem po kilku miesiącach hrabina urodziła dziecko tak podobne do Kossaka, że mówiło się o tym nawet «na salonach».

Dama, prawdopodobnie pod presją wyrzutów sumienia (lub plotek), powiedziała prawdę mężowi. Nie obyło się więc bez skandalu i wyzwania Kossaka na pojedynek. Trzeba było z tym jednak trochę poczekać, bo Kossak był jeszcze zbyt młody.

Kochliwy artysta pewnie myślał, że jakoś mu się «upiekło» tym razem, a jednak po kilku latach, w Paryżu, gdzie wybrał się z niedawno poślubioną Marią z Kisielnickich (potrafiącą wybaczyć swemu mężowi niejedną taką historię), zjawili się dwaj sekundanci wysłani przez zranionego na honorze hrabiego.

Pojedynek miał odbyć się w Lasku Bulońskim. Wystraszony Kossak zdawał sobie sprawę, kto będzie tu ofiarą, hrabia był ponoć świetnym myśliwym. Lecz odmówienie zadośćuczynienia groziło ogromną kompromitacją, nie było więc odwrotu.

Na szczęście do tragedii nie dopuścił spowiednik, który oświadczył hrabiemu, że nie da mu rozgrzeszenia, jeśli ten nie zrezygnuje z zemsty. Chcąc nie chcąc, rozgoryczony i wściekły hrabia odrzucił broń na ziemię.

Wojciech Kossak mógł dziękować Bogu, że ocalił mu życie, a Polacy, że ocalał jeden z najwybitniejszych talentów polskiej sztuki.

Znamiennym rysem sztuki Kossaka było odziedziczone po ojcu zamiłowanie do koni, których sylwetki bezbłędnie chwytał w bitewnym tumulcie, paradnym przemarszu i spoczynku. Artysta doskonale znał realia wojny; cechowała go wyśmienita znajomość historycznego kontekstu przedstawianych walk, oparta na rzetelnych studiach uzbrojenia, mundurów, militarnej strategii i bitewnej taktyki. Gruntownie wykształcony znakomicie opanował warsztat malarski, co pozwalało mu nie tylko na swobodne posługiwanie się realistyczną konwencją, ale także na mistrzowską reżyserię olbrzymich spektakli bitewnych, umiejętne operowanie masami wojsk w wykreowanej przestrzeni pejzażu rozciągniętego do panoramicznego formatu. Kossak był współtwórcą czterech panoram: Racławic, Berezyny, Bitwy pod piramidami i pozostawionej w fazie szkiców Somosierry. Jako patriota, poszukujący w przeszłości narodu heroicznych czynów i momentów chwały, miał wszelkie predyspozycje do tworzenia monumentalnych obrazów historycznych o dynamicznej, wielowątkowej akcji osadzonej w naturalistycznie przedstawionym krajobrazie, z niebywałą dokładnością oddających realia minionych dziejów, detale strojów, broni i wojskowego rzemiosła. Tylko po to, by na własne oczy zobaczyć wspólne dzieło Wojciecha Kossaka i Jana Styki – «Panoramę racławicką» – warto wybrać się do Polski, do Wrocławia.

Kossak 2

Wojciech Kossak. Panorama Racławicka, fragment. Źródło: Wikipedia

Wojciech Kossak do końca życia malował sceny istotne dla Polski. Ten artysta zawsze będzie kojarzył się z polskością. Jego obrazy, obok dzieł Jana Matejki, są najczęściej reprodukowane w podręcznikach historii Polski. Uznawany jest powszechnie za czołowego przedstawiciela sztuki patriotycznej, narodowej, za «malarza polskiej chwały» z rozmachem utrwalającego ważne daty polskiego oręża.

Gabriela WOŹNIAK-KOWALIK,
nauczycielka skierowana do Łucka i Kowla przez ORPEG

CZYTAJ TAKŻE:

ABC KULTURY POLSKIEJ: A JAK ASAMBLAŻ

ABC KULTURY POLSKIEJ: B – JAK BEKSIŃSKI ZDZISŁAW

ABC KULTURY POLSKIEJ: C JAK JAN CYBIS

ABC KULTURY POLSKIEJ: D JAK DUNIKOWSKI XAWERY

ABC KULTURY POLSKIEJ: ERNO ERB – NIEZWYKŁY MALARZ ZWYCZAJNYCH LUDZI

ABC KULTURY POLSKIEJ: F JAK FAŁAT I FANGOR

ABC KULTURY POLSKIEJ: ARTUR GROTTGER – MALARZ NIEPODLEGŁEJ

Powiązane publikacje
ABC kultury polskiej: Reksio i reszta ferajny
Artykuły
Niech podniesie rękę w górę każdy, kto w czasach magicznego dzieciństwa poznał animowaną opowieść zaczynającą się od słów: «Dawno, dawno temu w Krainie Deszczowców zaginął sławny badacz latających żab profesor Baltazar Gąbka. Z Krakowa wyrusza ekspedycja kierowana przez niemniej słynnego podróżnika – Wawelskiego Smoka, któremu w niebezpiecznej wyprawie towarzyszy książęcy kucharz Bartolini Bartłomiej. Ich śladem podąża tajemniczy Don Pedro...»
25 marca 2024
ABC kultury polskiej: Kazimierz Wierzyński – awangardowy artysta, poeta frontowy
Artykuły
Postać Kazimierza Wierzyńskiego jest wyjątkowym przykładem tego, że patriotyzm niczego nie ogranicza, nie narzuca jednej konkretnej roli, czy martyrologii. Czy można być równocześnie i awangardowym artystą, naruszającym normy ówczesnej poezji, i «poetą frontowym», zawsze gotowym walczyć o Polskę? Kazimierz Wierzyński taki właśnie był…
29 lutego 2024
ABC kultury polskiej: Antoine Cierplikowski – najsłynniejszy fryzjer świata
Artykuły
Wielkie pokazy mody znanych projektantów organizowane w XXI wieku na wzór spektakularnych przedstawień nie dziwią ani nie zaskakują już nikogo. Ogólnoświatowe konkursy mistrzów grzebienia i nożyczek także są wyjątkowymi artystycznymi przedsięwzięciami. Droga do takiego postrzegania pracy ludzi kojarzących się tylko ze zwykłym rzemiosłem szycia i strzyżenia nie była ani prosta, ani usłana różami.
07 lutego 2024
ABC kultury polskiej: Kornel Makuszyński – pisarz z uśmiechem w herbie
Artykuły
Kornel Makuszyński urodził się w Stryju w 1884 r. Tam też rozpoczął naukę w miejscowym gimnazjum. Nie dane jednak było mu zostać absolwentem tej szkoły, ponieważ już po pierwszej klasie został z niej relegowany.
25 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Sanah – piosenkarka skazana na wielki sukces
Artykuły
15 sierpnia 2023 r. zagrała piękny koncert na Stadionie Śląskim w Chorzowie, potem wystąpiła jeszcze na Stadionie Narodowym im. Kazimierza Górskiego w Warszawie i w końcu zachwyciła widzów na Polsat Plus Arenie w Gdańsku. W minionym roku wszędzie zapełniła stadiony po brzegi. Jej piosenek łącznie słuchało ponad 170 tysięcy widzów.
23 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Dominik Połoński – wiolonczelista niezłomny
Artykuły
Był genialnym i wybitnym wiolonczelistą. Przez zły los został naznaczony piętnem śmierci w samym środku swojej kariery. Wszystko przez nowotwór mózgu i kolejne ciężkie operacje. Był jedynym na świecie muzykiem, który grał na wiolonczeli, używając tylko prawej ręki. W jednym z wywiadów stwierdził zdecydowanie: «Pokonałem raka mózgu jedynie dla wiolonczeli».
10 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Wiesław Ochman – najwybitniejszy wśród wybitnych
Artykuły
Wiesław Ochman urodził się krótko przed II wojną światową, w roku 1937. Jego ojciec został aresztowany przez Niemców w roku 1944 i nikt więcej o nim niczego się nie dowiedział. Syn już nigdy nie zobaczył ojca. Wychowywała go matka, która zaszczepiła w nim zainteresowania artystyczne.
03 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Muzyka w Krakowie
Artykuły
Europejska Stolica Kultury to miasto naszego kontynentu wybrane przez Unię Europejską, które w ciągu jednego roku ma możliwość zaprezentowania wszelkich aspektów i obszarów życia kulturalnego samego miasta, regionu a także państwa. Aby otrzymać tak zaszczytne i zobowiązujące wyróżnienie miasta kandydackie muszą spełnić wiele warunków przewidzianych w aktach prawnych kodyfikacji unijnej.
01 grudnia 2023
ABC kultury polskiej: Gustaw Holoubek – czarodziej polskiej sceny teatralnej
Artykuły
Umiał zagrać każdą rolę, jaką życie zawodowe przed nim postawiło: Andrzeja Keniga z filmu «Prawo i pięść» z niezwykłą piosenką śpiewaną przez Edmunda Fettinga, Gustawa-Konrada w «Dziadach», króla Władysława Jagiełłę i Kordiana. Był niezwykłym aktorem i człowiekiem. Umiał przekazać w każdej swojej roli uniwersalne prawdy o człowieku i świecie.
20 listopada 2023