ABC kultury polskiej: Trzy razy Noakowski
Artykuły

Stanisław Noakowski – architekt, rysownik i malarz. Tak, jednego człowieka szczodra natura obdarzyła wieloma talentami, co w dziedzinie sztuki nie jest zjawiskiem odosobnionym.

Urodził się 26 marca 1867 r. w małym miasteczku, Nieszawie, na Kujawach. Ten obraz prowincjonalnej, a jednak szczególnej miejscowości będzie mu towarzyszył przez całe życie. Ceglany kościół, małe żydowskie domki, drewniane chaty, wiatrak na wzgórzu i wreszcie dworek z dużą salą jadalną oraz sypialnią babci i dziadka. Na swoich rysunkach da temu światu własnych najwcześniejszych wspomnień życie wieczne.

Stanisław Noakowski w czasach studenckich. Public domain

Był wyjątkowym architektem, malarzem, historykiem sztuki, wreszcie nauczycielem akademickim. Artystyczna spuścizna, jaką po sobie pozostawił, obejmuje tysiące rysunków, akwarel i szkiców. W fantastyczny sposób, wymykający się szablonom «portretował», w bardzo szerokim ujęciu, różnorodne budynki. Poczynając od wielkich kompleksów pałacowych, zamkowych czy klasztornych, a skończywszy na pojedynczych dworkach, kamienicach i chłopskich, strzechą krytych, domostwach.

Podobnie jak nieco później czynił to na ekranach telewizorów Wiktor Zin, tak i Stanisław Noakowski zaglądał do wnętrz, by przybliżyć widzowi najdrobniejsze szczegóły i detale. Prostota z jaką wykonywał swoje prace zachwyca. Potrafił kilkoma niepozornymi kreskami tuszem, ołówkiem, akwarelą lub smugą sepii oddać nastrój, ducha i myśl architektonicznej wizji, jaka mu towarzyszyła.

Wykłady Noakowskiego z historii sztuki zawsze gromadziły tłumy. Jego studenci, zarówno przyszli architekci jak i artyści, uważali go za niedościgłego mistrza rysunku, który podczas zajęć «tworzył» na tablicy niezwykłe, kredą zapisane misteria.

Ciekawym rysem w jego życiu zawodowym jest to, że jako architekt spełniał się przede wszystkim jako teoretyk. Niezwykle rzadko tworzył własne projekty, a tylko kilka z nich doczekało się kiedykolwiek realizacji.

Stanisława Noakowskiego pociągało przede wszystkim tworzenie na papierze nowych, fikcyjnych, a jednak mających zaczepienie w rzeczywistości projektów budowli. Jego szkice nie są wizerunkami budynków, które istnieją albo istniały w przeszłości, nie są też projektami czegoś, co ma powstać, są to niezwykłe fantazje.

Narysowany przez architekta kościół np. gotycki, ma swoją wymyśloną historię, swoją przeszłość, swoje dzieje. Mówiło się o nim, że był zakochany w architekturze, na budowle patrzył oczyma malarza, a nie budowniczego i inżyniera.

Muzeum Stanisława Noakowskiego w Nieszawie, zlokalizowane w dawnym domu Noakowskiego. Autor zdjęcia: Andrzej Otrębski. CC BY-SA 3.0 pl

W 1918 r. obejmuje katedrę historii sztuki na wydziale architektury Politechniki Warszawskiej, nieco później w Szkole Sztuk Pięknych. Na obu uczelniach jest jednym z najbardziej lubianych i szanowanych wykładowców. Angażuje się w liczne prace konserwatorskie, jego odczyty i pogadanki, mające na celu popularyzowanie wiedzy z zakresu historii sztuki, cieszą się ogromnym powodzeniem.

Stanisław Noakowski umiera nagle, na zawał serca, 1 października 1928 r. w Warszawie. Na Cmentarz Powązkowski odprowadzają go tłumy młodzieży.

Gabriela WOŹNIAK-KOWALIK,
nauczycielka skierowana do Łucka i Kowla przez ORPEG

CZYTAJ TAKŻE:

ABC KULTURY POLSKIEJ: JERZY NOWOSIELSKI – UDUCHOWIONY MALARZ

ABC KULTURY POLSKIEJ: JAN STANISŁAWSKI – MISTRZ PEJZAŻU

ABC KULTURY POLSKIEJ: NIKIFOR – TEKTURKOWY MALARZ

ABC KULTURY POLSKIEJ: PO PROSTU MITORAJ

ABC KULTURY POLSKIEJ: TAJEMNICZE ABAKANY

ABC KULTURY POLSKIEJ: SZTUKA W CYFRACH – ROMAN OPAŁKA

ABC KULTURY: SZYMON KOBYLIŃSKI – CZŁOWIEK INSTYTUCJA

ABC KULTURY POLSKIEJ: PIÓRKIEM I WĘGLEM

Powiązane publikacje
ABC kultury polskiej: Reksio i reszta ferajny
Artykuły
Niech podniesie rękę w górę każdy, kto w czasach magicznego dzieciństwa poznał animowaną opowieść zaczynającą się od słów: «Dawno, dawno temu w Krainie Deszczowców zaginął sławny badacz latających żab profesor Baltazar Gąbka. Z Krakowa wyrusza ekspedycja kierowana przez niemniej słynnego podróżnika – Wawelskiego Smoka, któremu w niebezpiecznej wyprawie towarzyszy książęcy kucharz Bartolini Bartłomiej. Ich śladem podąża tajemniczy Don Pedro...»
25 marca 2024
ABC kultury polskiej: Kazimierz Wierzyński – awangardowy artysta, poeta frontowy
Artykuły
Postać Kazimierza Wierzyńskiego jest wyjątkowym przykładem tego, że patriotyzm niczego nie ogranicza, nie narzuca jednej konkretnej roli, czy martyrologii. Czy można być równocześnie i awangardowym artystą, naruszającym normy ówczesnej poezji, i «poetą frontowym», zawsze gotowym walczyć o Polskę? Kazimierz Wierzyński taki właśnie był…
29 lutego 2024
ABC kultury polskiej: Antoine Cierplikowski – najsłynniejszy fryzjer świata
Artykuły
Wielkie pokazy mody znanych projektantów organizowane w XXI wieku na wzór spektakularnych przedstawień nie dziwią ani nie zaskakują już nikogo. Ogólnoświatowe konkursy mistrzów grzebienia i nożyczek także są wyjątkowymi artystycznymi przedsięwzięciami. Droga do takiego postrzegania pracy ludzi kojarzących się tylko ze zwykłym rzemiosłem szycia i strzyżenia nie była ani prosta, ani usłana różami.
07 lutego 2024
ABC kultury polskiej: Kornel Makuszyński – pisarz z uśmiechem w herbie
Artykuły
Kornel Makuszyński urodził się w Stryju w 1884 r. Tam też rozpoczął naukę w miejscowym gimnazjum. Nie dane jednak było mu zostać absolwentem tej szkoły, ponieważ już po pierwszej klasie został z niej relegowany.
25 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Sanah – piosenkarka skazana na wielki sukces
Artykuły
15 sierpnia 2023 r. zagrała piękny koncert na Stadionie Śląskim w Chorzowie, potem wystąpiła jeszcze na Stadionie Narodowym im. Kazimierza Górskiego w Warszawie i w końcu zachwyciła widzów na Polsat Plus Arenie w Gdańsku. W minionym roku wszędzie zapełniła stadiony po brzegi. Jej piosenek łącznie słuchało ponad 170 tysięcy widzów.
23 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Dominik Połoński – wiolonczelista niezłomny
Artykuły
Był genialnym i wybitnym wiolonczelistą. Przez zły los został naznaczony piętnem śmierci w samym środku swojej kariery. Wszystko przez nowotwór mózgu i kolejne ciężkie operacje. Był jedynym na świecie muzykiem, który grał na wiolonczeli, używając tylko prawej ręki. W jednym z wywiadów stwierdził zdecydowanie: «Pokonałem raka mózgu jedynie dla wiolonczeli».
10 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Wiesław Ochman – najwybitniejszy wśród wybitnych
Artykuły
Wiesław Ochman urodził się krótko przed II wojną światową, w roku 1937. Jego ojciec został aresztowany przez Niemców w roku 1944 i nikt więcej o nim niczego się nie dowiedział. Syn już nigdy nie zobaczył ojca. Wychowywała go matka, która zaszczepiła w nim zainteresowania artystyczne.
03 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Muzyka w Krakowie
Artykuły
Europejska Stolica Kultury to miasto naszego kontynentu wybrane przez Unię Europejską, które w ciągu jednego roku ma możliwość zaprezentowania wszelkich aspektów i obszarów życia kulturalnego samego miasta, regionu a także państwa. Aby otrzymać tak zaszczytne i zobowiązujące wyróżnienie miasta kandydackie muszą spełnić wiele warunków przewidzianych w aktach prawnych kodyfikacji unijnej.
01 grudnia 2023
ABC kultury polskiej: Gustaw Holoubek – czarodziej polskiej sceny teatralnej
Artykuły
Umiał zagrać każdą rolę, jaką życie zawodowe przed nim postawiło: Andrzeja Keniga z filmu «Prawo i pięść» z niezwykłą piosenką śpiewaną przez Edmunda Fettinga, Gustawa-Konrada w «Dziadach», króla Władysława Jagiełłę i Kordiana. Był niezwykłym aktorem i człowiekiem. Umiał przekazać w każdej swojej roli uniwersalne prawdy o człowieku i świecie.
20 listopada 2023