Stanisław Noakowski – architekt, rysownik i malarz. Tak, jednego człowieka szczodra natura obdarzyła wieloma talentami, co w dziedzinie sztuki nie jest zjawiskiem odosobnionym.
Urodził się 26 marca 1867 r. w małym miasteczku, Nieszawie, na Kujawach. Ten obraz prowincjonalnej, a jednak szczególnej miejscowości będzie mu towarzyszył przez całe życie. Ceglany kościół, małe żydowskie domki, drewniane chaty, wiatrak na wzgórzu i wreszcie dworek z dużą salą jadalną oraz sypialnią babci i dziadka. Na swoich rysunkach da temu światu własnych najwcześniejszych wspomnień życie wieczne.
Stanisław Noakowski w czasach studenckich. Public domain
Był wyjątkowym architektem, malarzem, historykiem sztuki, wreszcie nauczycielem akademickim. Artystyczna spuścizna, jaką po sobie pozostawił, obejmuje tysiące rysunków, akwarel i szkiców. W fantastyczny sposób, wymykający się szablonom «portretował», w bardzo szerokim ujęciu, różnorodne budynki. Poczynając od wielkich kompleksów pałacowych, zamkowych czy klasztornych, a skończywszy na pojedynczych dworkach, kamienicach i chłopskich, strzechą krytych, domostwach.
Podobnie jak nieco później czynił to na ekranach telewizorów Wiktor Zin, tak i Stanisław Noakowski zaglądał do wnętrz, by przybliżyć widzowi najdrobniejsze szczegóły i detale. Prostota z jaką wykonywał swoje prace zachwyca. Potrafił kilkoma niepozornymi kreskami tuszem, ołówkiem, akwarelą lub smugą sepii oddać nastrój, ducha i myśl architektonicznej wizji, jaka mu towarzyszyła.
Wykłady Noakowskiego z historii sztuki zawsze gromadziły tłumy. Jego studenci, zarówno przyszli architekci jak i artyści, uważali go za niedościgłego mistrza rysunku, który podczas zajęć «tworzył» na tablicy niezwykłe, kredą zapisane misteria.
Ciekawym rysem w jego życiu zawodowym jest to, że jako architekt spełniał się przede wszystkim jako teoretyk. Niezwykle rzadko tworzył własne projekty, a tylko kilka z nich doczekało się kiedykolwiek realizacji.
Stanisława Noakowskiego pociągało przede wszystkim tworzenie na papierze nowych, fikcyjnych, a jednak mających zaczepienie w rzeczywistości projektów budowli. Jego szkice nie są wizerunkami budynków, które istnieją albo istniały w przeszłości, nie są też projektami czegoś, co ma powstać, są to niezwykłe fantazje.
Narysowany przez architekta kościół np. gotycki, ma swoją wymyśloną historię, swoją przeszłość, swoje dzieje. Mówiło się o nim, że był zakochany w architekturze, na budowle patrzył oczyma malarza, a nie budowniczego i inżyniera.
Muzeum Stanisława Noakowskiego w Nieszawie, zlokalizowane w dawnym domu Noakowskiego. Autor zdjęcia: Andrzej Otrębski. CC BY-SA 3.0 pl
W 1918 r. obejmuje katedrę historii sztuki na wydziale architektury Politechniki Warszawskiej, nieco później w Szkole Sztuk Pięknych. Na obu uczelniach jest jednym z najbardziej lubianych i szanowanych wykładowców. Angażuje się w liczne prace konserwatorskie, jego odczyty i pogadanki, mające na celu popularyzowanie wiedzy z zakresu historii sztuki, cieszą się ogromnym powodzeniem.
Stanisław Noakowski umiera nagle, na zawał serca, 1 października 1928 r. w Warszawie. Na Cmentarz Powązkowski odprowadzają go tłumy młodzieży.
Gabriela WOŹNIAK-KOWALIK,
nauczycielka skierowana do Łucka i Kowla przez ORPEG
CZYTAJ TAKŻE:
ABC KULTURY POLSKIEJ: JERZY NOWOSIELSKI – UDUCHOWIONY MALARZ
ABC KULTURY POLSKIEJ: JAN STANISŁAWSKI – MISTRZ PEJZAŻU
ABC KULTURY POLSKIEJ: NIKIFOR – TEKTURKOWY MALARZ
ABC KULTURY POLSKIEJ: PO PROSTU MITORAJ
ABC KULTURY POLSKIEJ: TAJEMNICZE ABAKANY
ABC KULTURY POLSKIEJ: SZTUKA W CYFRACH – ROMAN OPAŁKA