ABC kultury polskiej: Rybak
Artykuły

Kiedy tylko zaczęłam trochę więcej rozpoznawać otaczający świat i zrozumiałam, że istnieją kredki, farby i ołówek – co ciekawe stolarski – a ich użycie daje mi ogromną przyjemność, w wolnych chwilach zajęłam się stawianiem swoich pierwszych kresek i barwnych plam na papierze.

Z czasem było tego coraz więcej i coraz śmielej poczynałam sobie z przyborami malarskimi. Artysta ze mnie żaden, a jedynie miłośnik i marny amator – naśladowca tych wielkich, którzy pozostawili po sobie wspaniałe obrazy i rysunki.

Pamiętam, że jednym z pierwszych moich szkiców, jakie kiedyś popełniłam, była kopia obrazu Leona Wyczółkowskiego «Rybak». Siedząca postać w słomkowym kapeluszu, cierpliwie wpatrująca się w wodę. Lekko złotawa poświata z przebłyskami różowych refleksów, sucha trawa, obezwładniająca cisza i spokój, jakie płynęły z tego płótna pozostały ze mną do dzisiaj.

«Rybak», 1891 r. Public domain

Leon Wyczółkowski, wspaniały portrecista, znakomity grafik i rysownik. Jak wielu artystów przed nim, uwiodła go wielka sztuka, ale aby przeżyć malował też zwyczajnie dla chleba. Do legendy przeszły jego prace wykonywane wręcz z taśmową prędkością. Jednakże tym, co po sobie pozostawił, można byłoby obdarować wielu innych malarzy.

Urodził się w malutkiej miejscowości, Hucie Miastkowskiej, a data jego urodzin jest podawana na dwa sposoby. Zgodnie z obowiązującym na terenie zaboru rosyjskiego kalendarzem juliańskim na świecie pojawił się 11 kwietnia 1852 r. Po raz drugi przyszedł na świat 24 kwietnia, a to dlatego, że tym razem zapisano późniejszego autora «Orki» zgodnie z kalendarzem gregoriańskim, obowiązującym już od dawna w większości krajów europejskich.

W 1869 r. siedemnastoletni Leon rozpoczyna kształcenie w Szkole Rysunku w Warszawie, w której pobiera nauki między innymi pod okiem Wojciecha Gersona. Będąc jeszcze studentem otrzymuje srebrny medal za obraz «Umierający Gal». W 1875 r. wyjeżdża, podobnie jak wielu jego współczesnych, do Monachium. Kiedy skończyły się pieniądze, malarz prowadzi właściwie dwa artystyczne życia.

Jedno pełne wspaniałych wyzwań malarskich, a drugie, podyktowane biedą, to czyste komercyjne pacykarstwo. Po dwóch latach wraca do kraju i zaczyna studia na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Uczy się pod kierunkiem samego Jana Matejki, nawet od czasu do czasu pomieszkuje w jego domu. Zaprzyjaźnia się wówczas z innym wspaniałym artystą – Jackiem Malczewskim.

W roku 1880 jedzie na jakiś czas do Lwowa, ale jako osoba, która w jednym miejscu nie przebywała nigdy za długo, w 1981 r. jest już w Warszawie i z wielkim zaangażowaniem oddaje się malowaniu rodzajowych scenek salonowych. Po dwóch latach postanawia pojechać na Ukrainę i ten wyjazd okazuje się być niezwykle brzemienny w skutkach.

W twórczości artysty zaczyna dominować postawa realisty zafascynowanego bezkresem stepu, wrażliwego na niezwykłe barwy i efekty świetlne wschodów i zachodów słońca, zauroczonego barwnością ludowych strojów oraz różnorodnością typów chłopskich twarzy. To wówczas powstają takie dzieła jak «Orka na Ukrainie», «Rybacy brodzący w wodzie» czy «Kopanie buraków».

«Orka na Ukrainie», 1892 r. Public domain

«Kopanie buraków», 1893 r. Public domain

Prozaiczne i codzienne czynności stają się czymś niezwykłym, gdy zostały pokazane w otoczeniu feerii nasyconych, wzajemnie się przenikających, wręcz opalizujących barw. Siła kolorów a także zderzenie kontrastów sprawiają, że połów raków lub sianie zboża stają się zajęciami z pogranicza innego, magicznego świata.

Jego «rybackie» obrazy zyskują wielką przychylność krytyki berlińskiej. W 1904 otrzymuje brązowy medal na wystawie w Saint Louis, natomiast w 1926 r. zostaje nagrodzony złotem medalem na Międzynarodowej Powszechnej Wystawie w Paryżu. 1927 r. to kolejny złoty medal, tym razem na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. 1930 r. przynosi nagrodę miasta Warszawy, w 1931 r. zostaje członkiem czeskiej Akademii Nauk i Sztuk Pięknych, w 1933 r. Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie mianuje malarza honorowym profesorem uczelni.

Leon Wyczółkowski umiera 27 grudnia 1936 r. na zapalenie płuc.

Obecnie artysta jest patronem ulic w wielu polskich miastach oraz Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, które urządziło w mieście Dom Leona Wyczółkowskiego.

Gabriela Woźniak-Kowalik,
nauczycielka skierowana do Łucka i Kowla przez ORPEG

Powiązane publikacje
ABC kultury polskiej: Reksio i reszta ferajny
Artykuły
Niech podniesie rękę w górę każdy, kto w czasach magicznego dzieciństwa poznał animowaną opowieść zaczynającą się od słów: «Dawno, dawno temu w Krainie Deszczowców zaginął sławny badacz latających żab profesor Baltazar Gąbka. Z Krakowa wyrusza ekspedycja kierowana przez niemniej słynnego podróżnika – Wawelskiego Smoka, któremu w niebezpiecznej wyprawie towarzyszy książęcy kucharz Bartolini Bartłomiej. Ich śladem podąża tajemniczy Don Pedro...»
25 marca 2024
ABC kultury polskiej: Kazimierz Wierzyński – awangardowy artysta, poeta frontowy
Artykuły
Postać Kazimierza Wierzyńskiego jest wyjątkowym przykładem tego, że patriotyzm niczego nie ogranicza, nie narzuca jednej konkretnej roli, czy martyrologii. Czy można być równocześnie i awangardowym artystą, naruszającym normy ówczesnej poezji, i «poetą frontowym», zawsze gotowym walczyć o Polskę? Kazimierz Wierzyński taki właśnie był…
29 lutego 2024
ABC kultury polskiej: Antoine Cierplikowski – najsłynniejszy fryzjer świata
Artykuły
Wielkie pokazy mody znanych projektantów organizowane w XXI wieku na wzór spektakularnych przedstawień nie dziwią ani nie zaskakują już nikogo. Ogólnoświatowe konkursy mistrzów grzebienia i nożyczek także są wyjątkowymi artystycznymi przedsięwzięciami. Droga do takiego postrzegania pracy ludzi kojarzących się tylko ze zwykłym rzemiosłem szycia i strzyżenia nie była ani prosta, ani usłana różami.
07 lutego 2024
ABC kultury polskiej: Kornel Makuszyński – pisarz z uśmiechem w herbie
Artykuły
Kornel Makuszyński urodził się w Stryju w 1884 r. Tam też rozpoczął naukę w miejscowym gimnazjum. Nie dane jednak było mu zostać absolwentem tej szkoły, ponieważ już po pierwszej klasie został z niej relegowany.
25 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Sanah – piosenkarka skazana na wielki sukces
Artykuły
15 sierpnia 2023 r. zagrała piękny koncert na Stadionie Śląskim w Chorzowie, potem wystąpiła jeszcze na Stadionie Narodowym im. Kazimierza Górskiego w Warszawie i w końcu zachwyciła widzów na Polsat Plus Arenie w Gdańsku. W minionym roku wszędzie zapełniła stadiony po brzegi. Jej piosenek łącznie słuchało ponad 170 tysięcy widzów.
23 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Dominik Połoński – wiolonczelista niezłomny
Artykuły
Był genialnym i wybitnym wiolonczelistą. Przez zły los został naznaczony piętnem śmierci w samym środku swojej kariery. Wszystko przez nowotwór mózgu i kolejne ciężkie operacje. Był jedynym na świecie muzykiem, który grał na wiolonczeli, używając tylko prawej ręki. W jednym z wywiadów stwierdził zdecydowanie: «Pokonałem raka mózgu jedynie dla wiolonczeli».
10 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Wiesław Ochman – najwybitniejszy wśród wybitnych
Artykuły
Wiesław Ochman urodził się krótko przed II wojną światową, w roku 1937. Jego ojciec został aresztowany przez Niemców w roku 1944 i nikt więcej o nim niczego się nie dowiedział. Syn już nigdy nie zobaczył ojca. Wychowywała go matka, która zaszczepiła w nim zainteresowania artystyczne.
03 stycznia 2024
ABC kultury polskiej: Muzyka w Krakowie
Artykuły
Europejska Stolica Kultury to miasto naszego kontynentu wybrane przez Unię Europejską, które w ciągu jednego roku ma możliwość zaprezentowania wszelkich aspektów i obszarów życia kulturalnego samego miasta, regionu a także państwa. Aby otrzymać tak zaszczytne i zobowiązujące wyróżnienie miasta kandydackie muszą spełnić wiele warunków przewidzianych w aktach prawnych kodyfikacji unijnej.
01 grudnia 2023
ABC kultury polskiej: Gustaw Holoubek – czarodziej polskiej sceny teatralnej
Artykuły
Umiał zagrać każdą rolę, jaką życie zawodowe przed nim postawiło: Andrzeja Keniga z filmu «Prawo i pięść» z niezwykłą piosenką śpiewaną przez Edmunda Fettinga, Gustawa-Konrada w «Dziadach», króla Władysława Jagiełłę i Kordiana. Był niezwykłym aktorem i człowiekiem. Umiał przekazać w każdej swojej roli uniwersalne prawdy o człowieku i świecie.
20 listopada 2023